Ў збекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

5.3. Zamonaviy ekologik muammolar
Inson faoliyati ta’sirida biosferaning o‘zgarishi juda tezlik bilan boryapti. Er kurrasining qiyofasini o‘zgartirishda katta geologik kuch sifatida vujudga kelganini V. I. Vernadskiy tomonidan ta’kidlab o‘tilgan edi. Insonning geologik va geokimyoviy faoliyatini sarxisob qiladigan bo‘lsak nixoyatda katta.
Insonning tabiiy jarayonlarga ana shunday munosabatda bo‘lishi natijasida XX asrning o‘rtalarida ekologik muammolar juda avj olib ketdi.
1. Ekologik muammo deganda insonning tabiatga ko‘rsatayotgan ta’siri bilan bog‘lik xolda tabiatning insonga aks ta’siri ya’ni uning iqtisodiyotida, xayotida xo‘jalik axamiyatiga molik bo‘lgan jarayonlar, tabiiy xodisalar bilan bog‘liq (stixiyali talofotlar, iqlimning o‘zgarishi, xayvonlarning yalpi ko‘chib ketishi va b.) xar qanday xodisa tushiniladi.
Ekologik muammolarni uch guruxga ajratish mumkin: 1. Umumbashariy (global). 2. Mintaqaviy (regional). 3. Maxalliy (lokal). Dunyo bo‘yicha kuzatiladigan tabiiy, tabiiy antropogen yoki sof antropogen xodisalar -umumbashariy muammolar deb qaraladi. Ana shunday muammolarga ba’zi bir misollar keltiramiz.
2. “Atmosferaning dimqish” xodisasi. Keyingi yillarda atmosfera tarkibidagi SO₂ miqdori ortib borayotganligi ma’lum bo‘lib qoldi. Natijada Er yuzasining xarorati 100 yil ichida 0,5 - 1,0°S ortdi. Iqlimning keng ko‘lamda o‘zgarishi atmosferaning sanoat chiqindilari va avtotransportlardan chiqayotgan gazlar bilan bog‘lik. Er yuzasining global isishi, ya’ni “atmosferaning dimiqishi” SO₂ ning xavo tarkibida ortib ketishi, o‘rmonlarni kesilishi, toshko‘mir va benzin kabi yoqilgilarni yonishidan atmosferada to‘planadigan SO₂ gazi tufaylidir. Ana shunday zaylda axvol o‘zgarmasa XXI asrga kelib Er yuzasining xarorati 1,5 - 4,5°S ga ortishi mumkin. Natijada: 1. Iqlimning o‘zgarishi ayniqsa, cho‘llanish jarayonining kuchayishi. 2. YOg‘ingarchilikning o‘zgarishi. 3. Geografik zonalarning siljishi. 4. Dengiz va okeanlar satxining ortishi. 5. Muzliklarning erishi va kamayishi, xamda, boshqa xodisalar kuzatiladi.