1-Amaliy mashgʻulot: Biznesda axborot tizimlari asoslari. Axborot tizimlari komponentalari. Reja: 1

Elektron biznes tizimlari. Tashkilot biznes tizimlari. 
Funksional biznes tizimlari. 
Reja:
1.
 
Tashkilot biznes tizimlari.
2.
 
Mijozlar bilan munosabatlarni boshqarish.
3.
 
Korxona resurslarini rejalashtirish. Yetkazib berish zanjirini boshqarish. 
 
Bilib olasiz: 
9-
 
topshiriq.
«Tizim»ni aniqlashdagi atamalarni sanab izohlab bering. 
10-
 
topshiriq. 
Iqtisodiy obektni 
tizim 
sifatida
ko‘radigan bo‘lsak, u 
ham quyidagi unsurlardan tashkil topgan 
bo‘ladi.
Tesqari 
aloqa 
 
 
 
 
 
 
Tashqi ta’sir 
Boshaqiluvchi obyekt 
Boshqaruvchu subyekt 

---

 
 
 
 
 
 
11-
 
topshiriq. 
Tizimlar namunasini izohlab berish orqali jadvalni to‘ldiring. 
Tizim 
Tizim 
elementlari 
Tizimning 
asosiy maqsadi 
Tashkilot 
Tovar ishlab chiqarish 
Kompyuter 
Ma’lumotlarni qayta 
ishlash 
Telekommunikatsiya 
tizimi 
Axborot uzatish 
Axborot 
tizimi 
Kasbiy axborot ishlab 
chiqarish 
12-
 
topshiriq. 
“Sun’iy tizim” va “Ta’biy tizim”larga VENN 
DIAGRAMMASI- NI tuzing. 
13-
 
topshiriq. 
“Oddiy tizim” va “Murakkab tizim”larga VENN 
DIAGRAMMA- SINI tuzing. 
14-
 
topshiriq. 
Avtomatlashtirilgan va avtomatik tizimlarini izohlang. 
Avtomatlashtirilgan va avtomatik 
tizimlar
 
 
 
 
 
 
 
 
15-
 
topshiriq. 
Mavzuga oid savollar tuzing va izohlang. 
16-
 
topshiriq. “TIZIM” 
so‘ziga KLASTER yarating. 
Mavzuga oid savollar: 
7.
Avtomatlashtirilgan axborot tizimlari nima? 
8.
Sun’yu intellekt tizimlari nima? 
9.
Avtomatlashtirilgan tizim nima? 
10.
Avtomatik tizim nima? 
11.
Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari nima? 
12.
Tizimni tasniflang. 
 
Бо
ш
ка
ру
в б
ло
ки

---

9-amaliy mashg’ulot: 
Elektron tijorat tizimlari. Elektron tijorat asoslari. E-tijorat 
dasturiy ilovalari. 
Reja:
1.
 
Elektron tijorat asoslari.
2.
 
Elektron tijorat tarkibiy qismlari.
3.
 
Elektron tijorat texnologiyalari.
4.
 
Elektron tijorat kategoriyalari.
5.
 
Elektron tijorat muhim jarayonlari.
Internet 
– 
elektron tijoratning asosi 
Elektron tijorat nima? Bu texnologiya O’zbekistonga ham kirib keldi. Elektron tijorat – 
bu Internet orqali sotish va sotib olishdir. Uning imkoniyatlari turli tuman. Internet 
yordamida o’zingizga zarur kitob, kiyim, yoki kompyuter va xattoki oziq - ovqat 
mahsulotlarini xarid qilishingiz mumkin. Xo’sh Internet qanday imkoniyatlarni yaratadi ? 
Bu texnologiya bir necha yillar davomida ravnaq topdi. Undan Dell, Cisco, IBM, HP, 
Oracle, Microsoft va Sun kompaniyalari juda keng ko’lamda foydalanishadi. Cisco 
kompaniyasi mahsulotlarni sotish faoliyatining ¼ qismini Internet orqali amalga 
oshiradi[18,20]. 
Internetdan foydalanish sotuvchilarga qo’yidagi imkoniyatlarni beradi. 

Uzining maxsuloti va tovarini xalqaro va regional darajada reklama qilish. Bundan 
tashqari reklama o’z ichiga umumiy tariflar bilan birgalikda, tovarning rasmini, 
sotuvchi taklif qilayotgan chigirmalar hamda qo’shimcha ma’lumotlarni olishi 
mumkin 

Qo’shimcha biznes sheriklar orttirish maqsadida o’zining korxonasini reklama 
qilishi mumkin. 

Bozordagi narxlarni o’zgarishini tezkor kuzatib borishi mumkin; 

Invistrlar topish maqsadida o’zining loyixalarini reklama qilishi mumkin; 

Sotilayotgan tovarlar uchun internetdan buyurtma qabul qilish tizimini yaratishi 
mumkin; 

Elektron pochta orqali sotuv vakillari bilan tezkor aloqa o’rnatish xamda biznes 
bo’yicha sheriklarni maьlumotlariga to’g’ridan to’g’ri kira olish imkoniyati 
yaratiladi. 
Sotib oluvchiga esa: 

Kerakli tovarni sotadigan korxonani tezkor topish; 

Bozordagi narxlar bilan tanishish, hamda kerakli tovarni sotadigan va narxi 
kanoatlantiradigan sotuvchini topish; 

Elektron pochta yordamida sotuvchi – firmaga aniq surovlar yuborish hamda javob 
olish; 

Tovar buyurtma qilish; 

Ekspiditor va transport xizmatini ko’rsatuvchilarni tanlash; 

YUkni olib kelishini buyurtma qilish; 

Tulovlarni amalga oshirish v.b. 
Sotuvchilar 
ham, sotib oluvchilar ham, Internetdan o’zlariga kerakli 
maьlumotlar manbai sifatida foydalanishlari mumkin. 

---

Internetning tuzilishi xar doim takomillashtirilmoqda, imkoniyatlari esa kengaymoqda. 
Xozirda “Internet Help” deb nomlangan umuman yangi qidiruv tizimi yuzaga kelgan. Bu 
tizimning yangiligi shundaki, foydalanuvchi kerakli surovlarni oddiy tilda (yoki shevada) 
beradi. Bu surovnomalarni qabul qilgan operator shu surovnomaga taaluqli WEB-
manzillarni yuboradi. 
Bugungi kunda Internet jadal tarzda nafaqat kompyuter texnikasi, balki boshqa 
texnologik 
jixatdan 
murakkab 
bo’lgan 
tovarlarni 
(telvizorlar,telefonlar) ishlab chiqaradigan korxonalarga ham kirib bormoqda. Bunday 
korxonalarning maqsadi – uy-jixoz bozori imkoniyatlaridan to’liq foydalanish. 
SHu sababdan kompyuter va mobil telefon texnologiyalaridan keng foydalaniladi, 
hamda virtual reallikga kirib borish vositalarini narxi tushiriladi, bu esa maьlumotlarga 
Internet orqali etishishni iqtisodiy imkoniyatini oshiradi. Natijada alternativ qurilmalarni 
afzalliklarini yo’qqa chiqishiga olib keladi. 
Misol tariqasida, Microsoft kompaniyasi muxandislari oldiga qo’yilgan masalalarni 
olishimiz mumkin: kompyuterni inson ovozi yordamida boshqarish, kompyuterlarda tasvir 
sifatini oshirish v.b.