1-amaliy mashg‘ulot. Sanoq sistemalari asoslarini amaliy o‘rganish Ishdan maqsad

Mikroprotsessor elektron tizimning bir qismi bo‘lib, kiritish va chiqarish 
signallarini qayta ishlash qurilmasi sifatida qabul qilingan. 
Kiritish va chiqarish signallari sifatida analog signallar, raqamli signallar, 
raqamli kodlar, raqamli kodlar ketma-ketligi qabul qilingan. 
Tizim ichida ma’lumotlar yoki signallar saqlanadi Agar tizim raqamli bo'lsa, 
analog signallar analog - raqam o'zgartirish qurilmalari asosida raqamli signallarga 
o'zgartiriladi yoki aksi.
Ma’lumotlami saqlash va qayta ishlash raqamli ko‘rinishda bo'ladi. 
Ma’lumotlarni saqlash va qayta ishlash sxemotexnik tizimlarga uzviy bog‘liq.
Har qandav tizim maxsus bir vazifani yechish uchun mo‘ljallangan boladi. 
Maxsus tizim har bir elementi to‘hq ishlaydi Maxsus tizim maksimal 
tezkorlikni ta'minlaydi. Eng asosiy kamchiligi, har bir vazifa uchun qaytadan 
loyihalash va tayyorlash kerak. Ushbu masalani hal qilish uchun shunday tizim 
qurish kerakki, ushbu tizimda qurilmalarni har doim o'zgartiravermaslik kerak. 
Dasturiy boshqanladigan tizim ushbu masalani hal qiladi. U larni 
mikroprotsessor tizimlari ta’minlaydi. 
Bajariladigan kodning tabiati va boshqaruv moslamasining tashkil etilishi 
bo‘yicha bir nechta arxitektura turlari ajratiladi: 
Mikroprotsessorning arxitekturasi uning bir qancha xususiyatlari bilan 
belgilanadi. Asosiysi, o'qitish tizimini tashkil etuvchi ko'rsatmalar (buyruqlar) 

---

xususiyatlari va ularni amalga oshirish mexanizmi bilan bog'liq. Mikroprotsessor 
arxitekturasining ikkita asosiy turi mavjud: 
•
RISC arxitekturasi 
•
CISC arxitekturasi 
RISC (kompyuterni qisqartirilgan ko'rsatmalar to'plami) arxitekturasi birinchi 
marta 1979 yilda IBM801 mini-kompyuterida joriy qilingan. Ushbu arxitektura 
uchta asosiy printsipga asoslanadi: 
•
mukammal kompilyator tufayli tizim yuqori darajadagi dasturlash 
tillarini qo'llab-quvvatlaydi; 
•
butunlay apparatda bajariladigan ibtidoiy buyruqlar to'plamidan 
foydalanish; 
•
protsessorga ko'pgina ko'rsatmalarni bir soat siklida bajarish imkonini 
beruvchi xotira va kiritish/chiqarishni tashkil etish. 
RISC arxitekturasiga ega birinchi mikroprotsessorlar 80-yillarning boshlarida 
Kaliforniya universiteti (Berkli) va Stenford universitetida ishlab chiqilgan va ishlab 
chiqarilgan. Ushbu mikroprotsessorlar mualliflarining maqsadi eng sodda tuzilishga 
ega bo'lgan samaraliroq mikroprotsessorni yaratish edi. Bu muammoni hal 
qilishning ikki yo'li bor edi.
Birinchi usul registr faylining sig'imini oshirish orqali 
xotiraga kirishlar sonini kamaytirish edi. Ushbu tamoyilga asoslangan arxitektura 
birinchi marta RISC I mikroprotsessorida qo'llanilgan va Berkli arxitekturasi sifatida 
tanilgan. Ikkinchi usulning mohiyati kompilyatorda, uni optimallashtirish 
yordamida liniyasidagi ko'rsatmalar ketma-ketligini o'zgartirish orqali yotadi, bu 
mikroprotsessor registrlarining intensiv ishlashini ta'minlashi va natijada 
linyalarning ishlamay qolishini bartaraf etishi kerak. Ushbu g'oyaga asoslangan 
arxitektura birinchi marta Stenford shahrida ishlab chiqilgan va qo'llanilgan, shuning 
uchun uni Stenford me'morchiligi deb atashadi. 
Mikroprotsessor arxitekturasini ishlab chiqishda ikkita holat kuzatiladi. 
Birinchi holda, biz eng qadimgi protsessor modellarining CISC (Complete 
Instruction Set Computer) arxitekturasiga ega mikroprotsessorlar haqida bormoqda. 
Bu protsessorlar qatoriga 80x86 oilasiga kiruvchi barcha protsessorlar kiradi 
(masalan, i8086, i80286, i80386, i80486 protsessorlari). CISC arxitekturali 
protsessorlar keng va murakkab ko'rsatmalar to'plamining mavjudligi bilan ajralib 
turadi. Ushbu turdagi protsessorlarning registrlari tarkibi va maqsadi jihatidan juda 
xilma-xil bo'lib, ko'p va murakkab ko'rsatmalar tizimi ko'rsatmalarni dekodlashni 
qiyinlashtiradi va ko'proq apparat resurslarini talab qiladi. Talabga olib keladigan 
ko'rsatmani bajarish uchun ko'proq soat taktlari talab qilinadi. 
80x86 protsessorlari juda murakkab ko'rsatmalar tizimiga ega. Ushbu tizim 8 
va 16 bitli protsessorlarda oqlangan bo'lsa-da, CISC arxitekturasi 80-yillarning 
boshlarida protsessorni bitta chipga joylashtirish uchun jiddiy to'siq bo'ldi. Shunday 

---

qilib, ushbu arxitekturada protsessordagi ko'rsatmalarning katta ro'yxati bilan 
ishlash proshivkani qayta ishlaydigan juda murakkab markaziy boshqaruv blokini 
talab qiladi. Buning uchun umumiy kristal maydonining 60% kerak bo'ladi. 80x86 
protsessorlar oilasining i80486 modelidan boshlab aralash (gibrid) arxitektura 
qo'llanila boshlandi: RISK yadrosi CISC protsessorida amalga oshirildi.