13
LCL seviyesi farklı yöntemlere göre tespit edilebilir. Sadece yer seviyesindeki iĢba
sıcaklığına göre LCL seviyesi bulunabilir veya yer ile hemen üzerindeki tabakadaki (örneğin
yerin hemen üzerindeki 100 hPa kalınlığına sahip tabaka) ortalama iĢba sıcaklığına göre de
LCL seviyesi tespit edilebilir. Belirli bir tabaka kalınlığı kullanılarak hesaplanmıĢ olan LCL
seviyesi analiz için daha kullanıĢlıdır. Her ne Ģekilde tespit edilirse edilsin LCL seviyesi yer
ve yere yakın seviyedeki nemliliğin önemli bir göstergesidir. Herhangi bir bölgede, belirli bir
zaman periyodunda LCL seviyesi zamanla düĢme eğilimine girmiĢse o bölgede yer seviyesine
doğru bir nem gradyanından bahsedilebilir. Tersi durumda yükselme eğilimi mevcut ise kuru
hava Ģartlarından bahsetmek doğru olacaktır. ġekil 1’de LCL seviyesi ve çevre atmosfer
durumu görülmektedir. ġekilden, LCL seviyesine kadar teorik olarak oluĢturulan hava
parselinin çevre atmosfere göre daha kararlı olduğu görülebilir. LCL seviyesinde de parsel
sıcaklığı çevre atmosfer sıcaklığından daha azdır ve hava LCL seviyesinde karalıdır. Buradan
Ģöyle bir sonuç çıkar: LCL seviyesine kadar olan mesafede, parsel için kuru adyabatik
sıcaklık gradyan değeri mevcuttur. Eğer hesaplanan LCL seviyesine kadar çevre atmosfer için
kuru adyabatik sıcaklık gradyanı değerine yakın ve daha yüksek bir değer tespit ediliyorsa bu
durumda yer ile LCL seviyesi arasında kararsızlıktan bahsedilebilir. Kararsızlık LCL
seviyesinin üzerin de de devam ediyorsa bu durum dolu oluĢumuna temel hazırlayabilir.
Kararsızlık bakımından LCL seviyesi sıcaklığı ve çevre atmosfer sıcaklığının kıyaslanması
önemlidir. Çevre atmosfer sıcaklığı zamanla LCL seviyesi sıcaklığına yaklaĢıyorsa yer ile
LCL seviyesi arasında kararsız yapıdan, LCL seviyesi sıcaklığından daha büyük olacak
Ģekilde zamanla artıyorsa kararlı yapıdan söz edilebilir. Dolu oluĢumunda yer seviyesinden
itibaren meydana gelen kararsızlık çok önemlidir. LCL seviyesi ve bu seviyenin sıcaklığı
yerden itibaren oluĢan karasızlık mekanizmasına ıĢık tutmaktadır.
Çok çeĢitli etkiler sonucunda yükselen hava parsellerinin doymuĢ hale gelebilmeleri
için soğumaları gereken seviyeye konvektif yoğunlaĢma seviyesi denir. CCL seviyesi de
herhangi bir basınç seviyesinden itibaren bulunabilir. LCL seviyesinde olduğu gibi adyabatik
iĢlem ve adyabatik sistem iliĢkisi CCL seviyesi için de geçerlidir. Yer seviyesinden itibaren
meydana gelen herhangi bir kararsızlık durumunda ve yeterli nemlilikte CCL seviyesinde
kümülüform tipi bulutlar meydana gelir. CCL seviyesi yer ve yere yakın tabakalardaki
nemlilik bakımından ve kararlılık kararsızlık bakımından LCL seviyesi gibi
değerlendirilebilir. Dolunun meydana geldiği kuvvetli kararsızlık durumlarında CCL seviyesi
LFC seviyesi (Serbest Konveksiyon Seviyesi, Level of Free Convection) seviyesine çok
yaklaĢır ve CCL ile LFC biri birinin yerine ikame dilebilir. LFC seviyesi kararsızlığın
14
baĢladığı en alt tabadır ve bu yüzden bu çalıĢmada CCL yerine özdeĢi olan LFC seviyesi dolu
oluĢan günlere göre değerlendirmeye alınmıĢtır.
ġekil 2. CCL Seviyesi
CCL seviyesi zamanla yere doğru yaklaĢıyorsa ve parsel metoduna göre yapılan
analizlerde CCL seviyesine kadar kararsızlık mevcut ise bu durumda CCL seviyesinin hemen
üzerinde konvektif bulutlar oluĢacaktır. Böyle durumlarda LCL seviyesi ile CCL seviyesi
arasındaki fark değeri analiz bakımından ön plana çıkar. CCL seviyesine kadar olan mesafe
kararsız bir tabakaysa yeterli nemlilik mevcutsa ve zamanla CCL seviyesi LCL seviyesi ile
birlikte yere doğru yaklaĢıyorsa ve iki seviyensin arasındaki fark zamanla azalıyorsa geliĢen
ve önemli olan bir kararsızlıktan bahsetmek çok doğru olacaktır. ÇalıĢmamızda CCL seviyesi
yerine daha somut değerlendirme yapılabilecek olan LFC seviyesi kullanıldığı için bu
değerlendirmeler LFC seviyesine göre yapılmıĢtır.
Konvektif sıcaklık havadaki konvektif faaliyetlerin baĢlayıp baĢlamayacağını analiz
ederken herhangi bir seviyedeki (mesela, yer seviyesi) hava sıcaklığıyla karĢılaĢtırılan
referans sıcaklıktır. Hava sıcaklığı konvektif sıcaklığa yaklaĢtığı zaman havadaki kararsızlık
ve dikey faaliyetler artar. Konvektif sıcaklık hava sıcaklığından fazla olursa dikey faaliyetler
kaçınılmazdır.
15
ġekil 3. Konvektif Sıcaklık
f.
CAPE (Convective Available Potential Energy), CIN (Convective Ġnhibition) LFC
(Serbest Konveksiyon Seviyesi, Level of Free Convection) ve EL (Denge veya
EĢitlik Seviyesi, Equilibrium Level)
Skew T – Log P Diyagramında çizilen sıcaklık eğrisi ve iĢba sıcaklığı eğrisi çevre
atmosferi temsil eder. Hava parselini ise diyagram üzerinde bir takım yöntemlerle oluĢturulan
adyabatik iĢlemler temsil eder. Mesela, LCL seviyesinin bulunması, LCL seviyesinden
itibaren nem adyabatlara paralel olarak istenilen herhangi bir seviyeye çıkılması ve CCL
seviyesinin bulunması. Parsel metodunda çeĢitli yöntemlerle oluĢturulmuĢ hava parselinin
çevre atmosferle durumuna bakılır. Eğer hava parseli çevre atmosferden daha sıcaksa hava
kararsız, daha soğuksa hava kararlıdır.
ġekil 4’te temsili olarak sıcaklık eğrisi ve iĢba sıcaklığı eğrisi çizilmiĢtir. Bu eğriler
çevre havayı temsil etmektedir. Bununa birlikte, yer seviyesinden itibaren bir hava parseli
oluĢturmak için adyabatik iĢlem uygulanmıĢtır. Bunun için, yerden itibaren LCL seviyesi
bulunmuĢ ve LCL seviyesinden itibaren nem adyabatlara paralel olarak atmosferin orta
seviyelerine doğru çıkılmıĢtır. Yer seviyesinden LCL seviyesine kadar olan parselin hareketi
sırasında hava parseli çevre atmosferden daha soğuktur. Bu durum Ģekilde görülmektedir.
LCL seviyesinden (LFC, Serbest Konveksiyon Seviyesi, Level of Free Convection)
seviyesine kadar nem adyabatik iĢlem sırasında hava parseli çevre atmosferden soğuktur. Yer
seviyesinden LFC seviyesine kadar olan mesafede sıcaklık eğrisiyle parsel eğrisi arasında