1. Kiberxavfsizlikni fundamental terminlari
Yüklə 73,28 Kb.
|
| Xesh funksiyalar
• Xesh funksiya quyidagi xususiyatlarga ega: – Bir xil kirish har doim bir xil chiqishni (xesh qiymat deb ataladi) taqdim etadi. – Bir qancha turli kirishlar bir xil chiqishni taqdim etmaydi. – Chiqish qiymatdan kiruvchi qiymatni hosil qilishning imkoniyati mavjud emas (bir tomonlamalik). – Kirish qiymatini o‘zgarishi chiqishdagi qiymatni ham o‘zgarishiga olib keladi. • Odatda xesh funksiyalar kirishda ma’lumotdan tashqari xech qanday qiymatni talab etmagani bois, kalitsiz kriptografik funksiyalar deb ham ataladi. 9. Bunga asosan yuboruvchi xabarning xesh qiymatini hisoblaydi va uni qabul qiluvchiga xabar bilan birgalikda yuboradi. Qabul qiluvchi dastlab xabarning xesh qiymatini hisoblaydi va qabul qilingan xesh qiymat bilan solishtiradi. Agar har ikkala xesh qiymat teng bo‘lsa, u holda ma’lumotning butunligi o‘zgarmagan, aks holda o‘zgargan deb topiladi. 10. Odatda kriptografiyada ma’lumotlarni shifrlashda (deshifrlashda) quyidagi ikki turdagi akslantirishshlardan foydalaniladi. – Ulardan biri o‘rniga qo‘yish (substitution) akslantirish bo‘lsa, ikkinchichi o‘rin almashish (permutation) akslantirishidir. O‘rniga qo‘yish akslantirishida, ochiq matn belgilari bir alfavitdan olinib, unga mos shifrmatn boshqa bir alfavitdan olinadi. Sodda ko‘rinishda olingan o‘rniga qo‘yish akslantirishi asosida shifrlash uchun olingan matn quyida keltirilgan. Ushbu sodda shifrlash usuli sezar nomi bilan mashhur. • Masalan, agar ochiq matn “HELLO” ga teng bo‘lsa, unga mos holda shifrmatn “KHOOR” ga teng bo‘ladi. • Mazkur holda shifrmatn alifbosi ochiq matn alifbosidan 3 ga surish natijasida hosil qilingan va shuning uchun shifrlash kalitini 3 ga teng deb qarash mumkin. O‘rniga qo‘yish akslantirishida ochiq matndagi belgilar shifrmatnda bo‘lmasligi mumkin. • Biroq, ochiq matndagi belgilarning takrorlanish Yüklə 73,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|