1-laboratoriya ishi mashg’ulot mavzusi

Masalan: 1101=12³ +12² +0 2¹ +12⁰=13
10111=12⁴ +02³ +12² +1 2¹ +12⁰=16+0+4+2+1=23
O‘nlik sonlarni ikkilikka aylantirish, bo‘linma qiymati 1ga teng bo‘lmaguncha ketma-ket ravishda o‘nlik sonini 2ga bo‘lib boriladi. Bo‘lish jarayonida bu qoldiqli bir soni ikkilik sonini keltirib chiqaradi. Masalan 29 sonini ikkilik son tizimiga o‘tkazamiz.

Bo‘linadigan	Bo‘luvchi	Bo‘linma	Qoldiq
29	2	14	1
14	2	7	0
7	2	3	1
3	2	1	1

Natijada 11101ni hosil qildik va uni quyidagicha yozib olishimiz kerak: avval bo‘linmani oxirgi bir sonini, keyin esa hamma qoldiqlarni past qismdan boshlab (teskari tartibda).

O‘nlik sonlar	Ikkilik tizimi	O‘nlik Sonlar	Ikkilik tizimi
0	0	9	1001
1	01	10	1010
2	10	11	1011
3	11	12	1100
4	100	13	1101
5	101	14	1110
6	110	15	1111
7	111	16	10000
8	1000	17	10001

Ikkilik sanoq tizimida bitta razryadda joylashgan birlarni qo‘shish ushbu razryadda uni nolga tenglashtiradi va birni qo‘shni katta razryadga o‘tkazadi, ya’ni 1+1=10.

Ayirishda, agar noldan bir ayirilayotgan bo‘lsa, yaqin joylashgan katta razryad bir qarzga olinib turiladi.

Qo‘shish___Ayrish'>Hisoblash operasiyasi
Qo‘shish			Ayrish			Ko‘paytirish
0 + 0 = 0			0 – 0 = 0			0 · 0 = 0
0 + 1 = 1			1 – 0 = 0			0 · 1 = 0
1 + 0 = 1			10 – 0 = 10			1 · 0 = 0
1 + 1 = 10			10 – 1 = 1			1 · 1 = 1
			1 – 1 = 0
1+1+1=11
1+1+1+1=100
		Qo‘shish			Ayrish
	+	1011010			10010101
		111011 11000,100 единицей. ля вычитается единице, то делается заем в ближайшем страшем зуется перенос единцы			111011 11000,100 единицей. ля вычитается единице, то делается заем в ближайшем страшем зуется перенос единцы
		10010101			1011010

Ko‘paytirish
x							1	0	1	1	0	1	0
							1	1	1	0	1	1
							1	0	1	1	0	1
						1	0	1	1	0	1
+				1	0	1	1	0	1
			1	0	1	1	0	1
		1	0	1	1	0	1
	1	0	1	0	0	1	0	1	1	1	1	1	0

Dasturiy ta’minot yaratilayotganda (Elektron hisoblash mashinasi EHM uchun) sakkizlik sanoq tizimini yaratish qulay hisoblanadi, chunki yozish vaqtini ikkilik sanoq tizimiga (2³=8) qaraganda 3 marta kamaytirishga erishiladi.
1.1-jadval

Variantlar	O’nlik sonlar	a-raqam	b-raqam
1	15, 17, 19, 21, 33	53	37

1.2-jadval

O‘nlik sonlar	Ikkilik sanoq tizimi
15	1111
17	10001
19	11001
21	10101
33	100001

1.3-jаdvаl

a-raqam (ikkilikka aylantirilgan soni)	b-raqam (ikkilikka aylantirilgan soni)	Hisoblash operatsiyasi
		qo‘shish: a + b ?
		ayrish: a – b ?
		ko‘paytirish: a * b ?