1-Mavzu : Kon ishlarining mohiyati, asosiy tushunchalar va atamalar. Reja

Akademik V.V. Rjevskiytomonidanishlabchiqilgankaryermaydoniniochishusullaritasnifi.

Ochishusulibelgilari	Ochishusullari
	Ochiqkonlahimlari (transheyalarbilan)	Yerostilahimlaribilan	Ochiqvayerostilahimlaribilan (aralashusul)
Karyermaydoniso’nggichegarasiganisbatanochuvchilahimningjoylashishi	Tashqi, ichkiyokiaralashtransheyalarbilan	Tashqi, ichkiyokiaralashtransheyalarbilan	Tashqi, ichkiyokiaralashtransheyalarbilan
Lahimlarturg’unligi (ishlashmuddati)	Statsionar, yarimstatsionarvavaqtincha (suriladigan)	Statsionar	Statsionaryokistatsionarvayarimstatsionarlahimlarbilan
Qiyalahimlar	Qiyavao’taqiyatransheyalarbilan	Vertikal, qiya, o’taqiyayokigorizontalyerostilahimlaribilan	Vertikal, qiya, o’taqiyavagorizontallahimlarkombinatsiyasibilan
Xizmatko’rsatiladigangorizontlarsoni	Alohidaguruhyokiumumiytransheyalarbilan	Alohidaguruhyokiumumiyyerostilahimlaribilan	Alohida, guruhyokiumumiylahimlarkombinatsiyasibilan
Pog’onada transport vositasiningharakatlanishtavsifi (potokyokimokisimon)	Yakkavajuftlashganlahimlarbilan	Yakkavajuftlashganlahimlarbilan	Yakkavajuftlashganlahimlarbilan

Karyermaydoniniochishusulinitanlashmuayyankon-texniksharoitidajoylashganfoydaliqazilmaniochiqusuldaqaziboluvchikaryermaydoniningmumkinbo’lganochishusullarinio’zarotaqqoslashasosidaamalgaoshiriladi.Birnechaochisahusullarinitaqqoslashdakaryerniqurishvaeksplutatsiyaqilishgasarflanadiganxarajatlariniminimalbo’lganvariantoptimalvarianthisonblanadi.

Yuqori (46,1-jadval )dakeltirilganochishusullarininggorizontal,qiyavao’taqiyakonlariniochiqusuldaqazibolishdaqo’llanishiningtipiksharoitlariquyidagilar.
Gorizontalvayotiq (og’ishburchagi ) konlari qazib oluvchi karyerlarning chuqurligi kichik va plandagi o’lchamlari katta bo’lishi ularning o’ziga xos xususiyati hisoblanadi. Juda ko’p xollarda bunday konlarni qazib olishda qoplama jinslarning hammasi yoki ularning bir qismi (pastki garizontdagiqismi) qazishdanbo’shaganmaydongaekskavatsiyaqilinadi. Bundaykaryermaydonlariniochishdaqoplamajinspog’onalaritransheyasiz, foydaliqazilmayotgqizig’iesakapitaltransheyalaryordamida, ya’niularningkombinatsiyasidaochiladi. Bundakaryermaydonibittaflangajoylashgantransheya, ikkitaflangajoylashgantransheyavamarkazgajoylashgantransheyabilan flange joylashgantransheyayordamidaochilishimumkin.(44,2-rasmga qarang)
Gorizontalkonlarniqoplamajinslarinitashqiotvalgatashishbo’yichaqzibolingandakaryermaydoniningalohida, umumiyvaguruhkapitaltransheyalaryordamidaochilishiamalgaoshirilishimumkin.
Karyermaydoninialohidatransheyalartizimibilanochishchuqurligikichikpog’onalarsonikam (2-3 pog’ona) va yuk potogitarqoqbo’lishzruratibo’lgansharoitlardaqo’llaniladi (44,1- rasmgaqarang).
Karyermaydoniniumumiykapitaltransheyalarbilanochishusuli ham chuqurligikichik, pog’onalarsonikamida (2-3 pog’ona), biroq yuk potogitarqoqbo’lishizaruratibo’magansharoitlardaqo’llaniladi (44,2-rasmga qarang.) Karyermaydoniniumumiykapitaltranshreyalarbilanochishusulichuqurligikatta, pog’onalarsoniko’p (4-8 pog’ona )bo’lgankaryerlarda ham qo’llaniladi. Biroq,bundakaryermaydoniningyuqoriqismi (2-3 pog’ona) tashqi, pastkipog’onalariesaichkikapitaltransheyalaryordamidaochiladi.
Karyermaydoniguruhikapitaltransheyalartizimibilanpog’onalarsoni 4-6 ta bo’lgandaqo’llanadi (44,3-rasmga qarang ). Bundabirinchiguruhtransheysalariesafoydaliqazilmapog’onlariga, ikkinchiguruhtransheyalariesafoydaliqazilmapog’onalarigaxizmatqiladi.Buesa, o’znavbatida, qoplamajinsvafoydaliqazilma yuk potoklariningalohida – alohida (tarqoq) bo’lishitaminlaydi.
Qiyavao’taqiyajoylashganchuqurkonlartipigamansubkonlarniqazibolinadigankaryerelarqatoro’zigaxosxususiyatlargaegabo’ladi. Ulardanasosiylari:
-chegaraviychuqurligikattabo’lishi (500-700 vaundan ham chuqur );
-karyerchuqurligivaochiladiganpog’onalarsoniniastasekinoshibborishi;
- yuk potoginihajminingo’zgaruvchanligi;