1-Mavzu. Bozor, iqtisodiyot va biznes reja

1.2. Biznes – bozor iqtisodiyotining ustivor sohasi 
Biznes («business») so’zi ingliz tilidan olingan bo’lib, ish degan ma’noni anglatadi. Biznes
bilan mashg’ul bo’lgan odatda odamlar biznesmenlar, ya’ni ishbilarmonlar deb ataladi.

---

---

Li Yakokka XX asrdagi biznesning «eng buyuk qahramoni» hisoblanadi. U dastlab Genri

Ford kompaniyasida ikkinchi rahbar bo’lib ishlagan, keyinchalik esa uning raqobatchisiga
aylangan va «Kraysler» avtomobil korporatsiyasining prezidenti lavozimini egallagan. U shunday
deb yozgan: «Butun hayot bu vaqt omilidir. O’z oldingga aniq maqsad qo’y. Qo’lingdan kelgancha
ta’lim ol, so’ngra Xudo haqqi, biron narsa qil».
Agar biron-bir foydali ish qilinsa – bu biznesning albatta bajarilishi lozim bo’lgan shartidir,
biznesning o’zi bozor iqtisodiyotining ishbilarmonlik asosidir. Biznes erkin shaxsning tashabbusi
va ijodkorligi asosida yaratiladi. U yollanma xodimning ko’r-ko’rona buyruqni bajarishi, majburiy
mehnat qilishiga qarshi qo’yiladi. Biznesni harakatlantiruvchi kuch bu faollik, majburiyat,
batartiblik va insonning o’ta mehnatsevarligidir. Ushbu talablarga asoslanmas ekan, biznes yakka
tarzda amalga oshiriladimi, jamoaviy tarzdami, baribir muvaffaqiyatsizlikka uchrashi shubhasiz.
Insonni biznesmen bo’lishga majbur qilish mumkin emas, uning uchun faqat tadbirkorlik
faoliyatini amalga oshirish, o’z g’oya va ixtirolarini ishga solish uchun sharoit yaratib berish
mumkin. Biznesni boshlashdan avval quyidagi asosiy tamoyillarga amal qilish lozim bo’ladi:
Biznesning qonun va qoidalarini yaxshi bilish.
Yetarli miqdorda boshlang’ich kapitalga ega bo’lish.
O’z zimmasiga olgan majburiyatlarni o’z vaqtida va to’liq bajarish.
Biznes bilan faqat qo’shnilar, do’stlar yoki tanish-bilishlar shug’ullanayotganligidan kelib
chiqqan holda shug’ullanish mumkin emas. Gap shundaki, biznes bu doim ham muvaffaqiyat yoki
foyda keltiradigan ish emas, u biznesmen uchun ham, uning hamkorlari uchun (jamoaviy biznes
hollarida) ham ma’lum bir xavf-xatar va tavakkalchiliklar deganidir. Biznes jiddiy raqobat, o’zaro
kurash, doimiy izlanish va qarama-qarshiliklarni anglatadi.
Ayrim iqtisodchilar biznes va tadbirkorlikni yanglish tarzda sinonim tushunchalar deb
hisoblashadi. Boshqa iqtisodichilar esa ular o’rtasidagi farqni to’g’ri anglay oladilar. Garchi ular
o’rtasida «Xitoy devori» bo’lmasada, biroq ayrim jihatlardagi farqlarni ajratib ko’rsatishimiz
mumkin.