muhofaza qilish va ekologik talim
—
tarbiya bilan shug'ullanuvchi
jamoat tashkilotlari faoliyat ko
’
rsatadi. Ushbu yo'nalishda maxsus
ilmiy tadqiqod ishlari olib boriladi. Har bir davlatning qonunlarida
ekologik jinoyatlar uchun ma'muriy va jinoiy
javobgarlik normalari
belgilanadi. Alohida davlatlrda atrof muhit holatini kuzatish
nazorat qilish va boshqarish tizimi monitoring faoliyat ko
’
rsatadi.
Monitoring tizimining keng qamrovligi ko"p jihatdan atrof muhit
holatini ishonchli baholash imkonini beradi.
Sobiq Ittifoq davrida tabiatni muhofaza qilishning tashkil qilinishi
talabga to'la javob bermasligini takidlash lozim. Tabiy resurslar,
ishlab chiqarish tashkilotlariga davlat mulkchiligi sharoitida
xo'jalikni ko"p yilga belgilangan qat'iy reja asosida mahalliy
sharoitlarni to'la hisobga olmaslik natijasida atrof muhitning
ifloslanishi, resurslardan isrofgarchilik bilan foydalanish salbiy
oqibatlarga olib kelgan. Ushbu
soha uzoq vaqtgacha maxsus
takomillashgan davlat boshqaruvi tizimi bo'lmagan. Ekologik
huquqbuzarliklar uchun javobgarlik masalalari talabga to'la javob
bermagan. Hozirgi vaqtda mustaqil hamdo'stlik mamlakatlarida
tabiatni muhofaza qilish o'ziga xos tashkiliy va huquqiy asoslariga
egadir.
Tabiatni muhofaza qilishning tashkiliy va huquqiy asoslari
O
’
zbekieton Respublikasining konstitutsiyasida o'z aksini topgan.
Konstitutsiyaning 50, 54, 55 va 100-moddalarida fuqarolarning ushbu
sohadagi huquq va majburiyatlari, atrof muhitga munosabat va
boshqaruv tizimi bo'g'inlarining faoliyati belgilangan.
Jumladan
50-moddada "fuqarolar atrof-tabiiy muhitga ehtiyotkorona
munosabatda bo'lishga majburdirlar» deyiladi. 100-moddada atrof
muhitni muhofaza qilish mahalliy hokimiyat organlari vazifasiga
kirishi ta'kidlangan. O
’
zbekistonda tabiiy sharoitlarni saqlash, tabiiy
resurslardan oqilona foydalanishning huquqiy, iqtisodiy va tashkiliy
asoslarini 1992 yil 9dekabrda qabul qilingan "Tabiatni muhofaza qilish
to"g'risida»gi
qonun
belgilab
beradi.
qonunga
muvofiq
O
’
zbekistonda tabiatni muhofaza qilishga taalluqli huquqiy
munosabatlarni tartibga solish Oliy
Majlisning mutloq vakolati
doirasiga kiradi. Bularga tabiatni muhofaza qilish sohasidagi davlat
siyosatini belgilash; davlat ekologiya dasturlarini tasdiqlash; ushbu
sohadagi respublika qonun xujjatlarini ishlab chiqish va qabul
qilish; tabiatni muhofaza qilishga taalluqli qonunlar ijrosini
muvofiqlashtirib borish va boshqalar kiradi.
Tabiatni muhofaza qilish ishlariga umumiy rahbarlik O
’
zbekiston
Respublikasi vazirlar mahkamasiga yuklatilgan. qonunning 8-
moddasida "Atrof tabiiy muhitni muhofaza qilishning davlat
boshqaruvi tizimi" quyidagicha belgilangan: "Atrof tabiiy muhitni
muhofaza qilish va tabiiy resurslaridan
foydalanishning davlat
boshqaruvini O'zbekiston Respublikasining Tabiatni muhofaza qilish
davlat qo'mitasi, davlat boshqaruvi qonunlari va boshqa normativ
xujjatlariga muvofiq, O
’
zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi,
(Tzbekislon Rcspublikasi Tabialni muhofa/.a qilish davlat qo'mitasi»
davlat boshqaruvi mahalliy idoralari amalga oshiradilar. Tabiatni
muhofaza qilish davlat qo'mitasi Oliy Majlisga bo'ysimadi hamda
ushbu sohadagi davlat nazoratini amalga oshiradi. Qo'mitaning o'z
vakolatlari doirasida qabul qilgan qarorlari davlat idoralari,
korxonalar,
muassasalar,
tashkilotlar
va
fuqarolar
uchun
majburiydir. O
’
zbekiston Respublikasining "Tabiatni muhofaza
qilish to'g'risida»gi qonunida ushbu sohadagi aholining huquq va
majburiyatlari, atrof muhit sifatini normativlar
bilan tartibga solish
ekologik nazorat, ekologik huquqbuzarliklar uchun javobgarlik va
boshqalar belgilab berilgan.
O
’
zbekiston Respublikasida tabiat muhofazasiga taalluqli
bo
’
lgan alohida qonunlar ham qabul qilingan. «Suv va suvdan
foydalanish to'g"risida» (1992 y); Alohida muhofazafaza qilinadigan
hududlar to
’
g"risida (1993 y) va boshqa qonunlar shular jumlasidandir.
O
’
zbekiston
Respublikasinining
ma'muriy
javobgarlik
to
’
g^risidagi kodeksida tabiiy muhitni muhofaza qilish va
tabiatdan foydalanish sohasidagi huquqbuzarliklar uchun
ma'muriy javobgarlik normalari belgilangan. Ma'muriy kodeksda
jinoyat turiga qarab turli miqdorda jarimalar to'lash va malum
huquqdan mahrum qilish jazolari ko'rsatilgan. O
’
zbekiston
Respublikasi Jinoyat kodeksining 4-bo'lim "Ekologiya
sohasidagi
jinoyatlar" deb yuritiladi. Jinoyat kodeksida ekologiya soxasidagi turli
jinoyatlar uchun jarima, muayyan huquqdan mahrum qilish, mol-
mulkini musodara qilish, ahloq tuzatish ishlari, qamash va ozodlikdan
mahrum qilish choralari belgilangan. Tabiatni muhofaza qilishning
tashkiliy va huquqiy masalalari yuqori darajada ta'minlangan
davlatlarda ushbu sohadagi faoliyat ham muvafaqqiyatli bo^ladi.
O
’
zbekistonda tabiatni muhofaza qilish jamiyati ham faoliyat
ko
’
rsatadi. Ekologik bilimlar turli axborot vositalari orqali
ommalashtiriladi. Umum ta'lim maktablari va boshqa o'quv
yurtlarida ekologik talim va tarbiya amalga oshirilmoqda.
Ekologiya
va
tabiatdan
foydalanish
ixtisosligi
bo'yicha
mutaxassislarni
tayyorlash
boshlaangan.
Bu
yo'nalishda
(Tzbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi muassasalarida, oliy
o'quv yurtlarida keng ilmiy tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Ushbu
yo'nalishni yanada rivojlantirish uchun kerakli tadbirlarni o'z vaqtida
amalga oshirish zarurdir.
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar.
l. Tabiatni muhofaza qilish sohasidagi asosiy tadbirlar qaysi
yo
’
nalishlarda amalga oshiriladi?
2. Tabiatni muhofaza qilish deganda nimani tushunasiz?
3. S.O
’
zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida
tabiatni muhofaza
qilish masalalari qanday aks ettirilgan?
4. O
’
zbekistonda ekologik huquqbuzarliklar uchun qanday jazo
choralari belgilangan?
5. 0'zbekistonda ekologik bilimlarni rivojlantirishda ilmiy va
jamoat tashkilotlarining roli qanday?
Dostları ilə paylaş: