1 Mavzu: Optik aktiv ( faol ) muhitlar va ularning xossalari
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 5.
Bir jinsli bo’lmagan muhitlar optikasi Bir jinsli boʻlmagan muhitlar optikasi — optikantt sindirish koʻrsatkichi p bir xil boʻlmay, koordinataga bogʻliq ravishda oʻzgaradigan, optik jihatdan bir jinsli boʻlmagan muhitlarda elektromagnit toʻlqinlarning tarqalish qonunlarini oʻrganadigan boʻlimi. Optik bir jinslilikmuhitning sirtida va hajmida buzilishi mumkin. Fizik tabiatidan qatʼi nazar, bir jinslilikning buzilishi nurning boshlangʻich tarqalish yoʻnalishidan ogʻishiga olib keladi. Turli sindirish koʻrsatkichlariga ega muhitlarni ajratuvchi sirtlarda nurning qaytish va sinish hodisalari yuz beradi. Muhit ichidagi sindirish koʻrsatkichi muhitnikidan farq qiladigan, mikrohajmli bir jinsli boʻlmagan joylarda nurning sochilishi kuzatiladi. Bir jinsli boʻlmagan muhitlarga xira muhitlar kiradi. Bunday muhitlarda bir jinslilik buzilgan joylarning oʻlchamlari, odatda, yorugʻlik toʻlqin uzunligi X dan katta boʻladi. 19 Bir jinsli boʻlmagan muhitlarga molekulalarning issiklik harakati natijasida kichik hajmlarda muhit zichligi fluktuatsiyalari (tebranishlari) hisobiga shu joydagi sindirish koʻrsatkichining oʻzgarishlari sodir boʻladigan muhitlar ham kiradi. Yorugʻlikni yutmaydigan dielektrik zarralarda boʻladigan nurning sochilish intensivligi (/) X,’ ga mutanosib boʻlib, rzarra oʻlchamining yorugʻlik toʻlqin uzunligiga nisbatiga bogʻliq parametr. OʻlchamlariAdan ancha kichik issiklik (zichlik) fluktuatsiyalari yuz beradigan muhitlarda sochilish intensivligi 1~X~* (Reley qonuni). Oʻlchamlari X dan ancha katta zarralardagi sochilish uchun r ning qiymati nolga yaqin va sochilish intensivligi toʻlqin uzunligiga bogʻliq boʻlmaydi. Bunday hol yorugʻlikning tuman va bulutlarda sochilishida kuzatiladi. Har qanday muhitda yorug’lik tarqalayotganda sochiladi. Bunga sabab elektronlarning majburiy tebranishlari tufayli paydo bo’ladigan ikkilamchi to’lqinlar yorug’lik to’lqini olib kelayotgan energiyaning bir qismini chetga sochib yuboradi. Demak yorug’likning sochilishi uchun yorug’lik to’lqinining o’zgaruvchi maydoni ta’siri ostida tebrana oladigan elektronlar bo’lishi yetarlidir, bunday elektronlar esa har qanday muhitda yetarli miqdorda. Biroq shuni yodda tutish kerakki, bu ikkilamchi to’lqinlar o’zaro kogerent bo’ladi va demak, chetga sochib yuborilgan yorug’likning intinsivligini hisob qilishda ularning o’zaro interferensiyasini e’tiborga olish kerak. Haqiqatdan ham agar muhit optik jihatdan bir jinsli bo’lsa, ya’ni uning sindirish ko’rsatkichi nuqtadan nuqtaga o’tilganda o’zgarmasa, u holda bir xil hajmda yorug’lik to’lqini bir xil elektr momentlari induksiyalaydi, bu momentlarning vaqt o’tishi bilan o’zgarishi oqibatida bir xil amplitudali ikkilamchi 20 kogerent to’lqinlar chiqadi. Yassi monoxromatik to’lqinning bir jinsli muhitda tarqalish holi 1-rasmda ko’rsatilgan. AA' to’lqin frontida chiziqli o’lchamlari tushayotgan yorug’likning λ to’lqin uzunligiga nisbatan juda kichik bo’lgan V1 hajm ajratamiz, biroq bu hajm ichida molekulalar juda ko’p bo’lib muhitni yaxlit muhit deb hisoblash mumkin. θ burchak bilan xarakterlanadigan yo’nalishda V1 hajm ma’lum amplitudali va fazali ikkilamchi to’lqin chiqaradi. AA' to’lqin frontida hamisha boshqa bir V2 hajm ajratish mumkinki, u ham o’sha yo’nalishda shunday amplitudali ikkilamchi to’lqin chiqaradi, biroq u to’lqin yo’l farqi tufayli kuzatish nuqtasiga V1 dan chiqgan to’lqin fazasiga qarama-qarshi fazali bo’lib keladi. Shunday qilib muhitning bir jinsli va ikkilamchi to’lqinlarining kogerent bo’lishi yorug’lik sochilmasligining zaruriy va yetarli shartidir. Haqiqatda esa ideal bir jinsli muhitlar bo’lmaydi. Real muhitda turli sabab paydo bo’lgan optic bir jinslimasliklar hamisha bo’ladi. Bu esa yorug’likning ba’zi hollarda juda zaif sochilishini bildiradi Xulosa Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, optik aylanish ko'plab muhim sohalar uchun ajralmas sifat va o'ziga xoslik tahlilidir. Tadqiqot organik kimyogarlari katalizatorlar va assimetrik sintetik jarayonlarning samaradorligini tekshirish uchun polarimetriyadan foydalanadilar. Oziq-ovqat, dori-darmon, shuningdek, lazzatlar sanoati xom ashyo va tayyor mahsulotlar uchun sifat atributi sifatida polarimetriyadan foydalanadi. Xuddi shunday, aralash komponentli ingredient, oraliq yoki tayyor mahsulotning optik aylanishi bir nechta chiral birikmalar mavjudligidan kelib chiqadigan xarakterli optik aylanishga ega bo'ladi. Kompozit 21 kuzatilgan aylanish uchun standart aniqlangandan so'ng, optik aylanishga asoslangan sifat mezonlarini belgilash mumkin. Bunday hollarda polarimetr o'lchovi keyingi sinov uchun ekran turiga aylanadi. Bu qaysi ingredient spetsifikatsiyadan tashqarida ekanligini aniqlaydi. Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|