1-mavzu. “Tizimli tahlil” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. «Tizimli tahlil»

Tizimning elementlari - bu tizimni tashkil etuvchi komponentlar yoki qismlar xisoblanadi. Tizim har qanday tashkillashtirilgan va o'zaro bog'langan elementlar to'plami bo'lishi mumkin, ularning maqsadi ma'lum bir maqsad yoki funktsiyaga erishishdir.
Tizim elementlari mashinalar, qismlar, kompyuterlar yoki strukturaviy komponentlar kabi jismoniy obyektlar bo'lishi mumkin. Ular algoritmlar, jarayonlar, funksiyalar yoki tushunchalar kabi mavhum komponentlar ham bo'lishi mumkin.
Shuni ta'kidlash kerakki, tizim elementlari alohida holda mavjud emas, balki butun tizim maqsadlariga erishish uchun bir-biri bilan o'zaro ta'sir qiladi. Tizim elementlarining o'zaro ta'siri ularning xatti-harakatlarini belgilaydi va butun tizimning ishlashiga ta'sir qiladi.
Tizim modeli - bu haqiqiy tizimning matematik yoki fizik analogi boэlib, unda asosiy jarayonlar oqimining tabiati haqiqiy tizimdagi bir xil jarayonlar oqimiga o’xshaydi. Model voqelikning soddalashtirilgan tasviri bo‘lib, tizimni u bilan bevosita ishlamasdan o‘rganish va tahlil qilish imkonini beradi.
Tizimning matematik modeli odatda matematik tenglamalar, formulalar va algoritmlarga asoslanadi. U tizimning turli komponentlari o'rtasidagi o'zaro ta'sirlar, munosabatlar va bog'liqliklarni tavsiflashi mumkin. Differensial tenglama, tenglamalar tizimi, stoxastik modellar va boshqalar matematik modelga misol bo'lishi mumkin.
Boshqa tomondan, tizimning fizik modeli haqiqiy tizimning asosiy tomonlarini takrorlaydigan jismoniy obyekt yoki eksperimental qurilma yaratish orqali yaratiladi. Jismoniy model masshtabli model, prototip yoki real tizimning jismoniy nusxasi bo'lishi mumkin.
Tizim modelining ikkala shakli ham tizimning xatti-harakatlarini o'rganish va tahlil qilish, uning xususiyatlarini aniqlash, natijalarni bashorat qilish va qarorlar qabul qilish uchun mo’ljallangan. Tizim modellari fan, muhandislik, iqtisod, biologiya, iqlimshunoslik va boshqa ko'plab sohalarda qo'llanilishi mumkin.
Modellashtirish - bu model obyekti yordamida dastlabki obyektning eng muhim xususiyatlari haqida ma'lumot olish uchun bir obyektni boshqasiga almashtirish xisoblanadi. Shunday qilib, modellashtirishni uning modeli bilan eksperimentlar o’tkazish orqali ushbu obyekt haqida ma’lumot olish uchun uni model orqali tasvirlash deb ta'riflash mumkin.