1. Transport vositalari egalarining fuqorolik javobgarligini majburiy sug‘urtasini amalga oshirishning nazariy va huquqiy asoslari

1-jadval²

T/r	Transport vositasining turi	Yillik bazaviy stavka, Tb1
1.	Engil avtomobillar	0,2046
2.	Mikroavtobuslar	0,0606
3.	Avtobuslar	0,0151
4.	Trolleybuslar	0,0102
5.	Tramvaylar	0,0102
6.	Metropoliten	0,0018
7.	Temir yo‘l transporti	0,0091
8.	Havo transporti	0,2513
9.	1 — 8-bandlarda nazarda tutilmagan boshqa transport vositalari	0,0909

Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish shartnomasini ikkinchi va kelgusi yillarda tuzishda sug‘urta tariflarining yillik bazaviy stavkasi miqdoriga sug‘urtaning o‘tgan yildagi zararlilik darajasidan kelib chiqqan holda tuzatish kiritiladi va u quyidagi formulaga muvofiq hisoblanadi:
Tb_(n+1) = Tb_n x K_n, (2)

bunda: Tb_(n+1) — tuzatish kiritilgan sug‘urta tariflarining yillik bazaviy stavkasi miqdori;
Tb_n — o‘tgan yilda belgilangan sug‘urta tariflarining yillik bazaviy stavkasi miqdori;
K_n — sug‘urtaning o‘tgan yildagi zararlilik darajasidan kelib chiqqan holda sug‘urta tariflari koeffitsienti.
3. Sug‘urtaning o‘tgan yildagi zararlilik darajasidan kelib chiqqan holda sug‘urta tariflari koeffitsienti (n-yil uchun sug‘urta tovoni summasining (U_n) n-yil uchun sug‘urta mukofoti summasiga (Pp_n) nisbati).


2-jadval³

T/r	Zararlilik darajasi	Koeffitsient Kn
1.	Agar Un / Ppn = 0	0,95
2.	Agar 0 <>n / Ppn ≤ 0,3	1,00
3.	Agar 0,3 <>n / Ppn ≤ 0,5	1,50
4.	Agar 0,5 <>n / Ppn	2,00

Navbatdagi n-yil uchun tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish shartnomasi bo‘yicha sug‘urta mukofoti tashuvchi transport vositalarining har bir turi bo‘yicha quyidagi formulaga muvofiq alohida hisoblab chiqarilgan sug‘urta mukofotlarini qo‘shish yo‘li bilan aniqlanadi:
Pr_ni = Sp x Tb_ni x V_i, (3)

bunda: Pr_ni — i-turdagi transport vositalari bo‘yicha n-yil uchun hisoblab chiqarilgan sug‘urta mukofoti;
Sp — bitta yo‘lovchiga belgilangan sug‘urta puli;
Tb_ni — i-turdagi transport vositasi bo‘yicha n-yil uchun sug‘urta tariflarining yillik bazaviy stavkasi miqdori;
V_i — tashuvchi tomonidan foydalanilayotgan i-turdagi barcha transport vositalarining ishlab chiqaruvchi zavod pasportlari bo‘yicha yo‘lovchi sig‘imi, O‘zbekiston Respublikasi hududi bo‘yicha umumiy foydalanishdagi temir yo‘llarda qatnovchi, boshqa davlatlar temir yo‘l tashuvchilariga tegishli bo‘lgan vagonlar bundan mustasno.


3-jadval⁴

Sug‘urta tariflarining tuzilishi

Ko‘rsatkichlar	%
Sug‘urta mukofotining brutto-stavkasi	100
Netto-stavka (majburiy sug‘urta shartnomalari bo‘yicha joriy sug‘urta to‘lovlarini ta’minlashga mo‘ljallangan brutto-stavkaning bir qismi)	70
Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilishni amalga oshirish xarajatlari:	30
SHu jumladan sug‘urta hodisalari sodir bo‘lishining oldini olish va ogohlantirish bo‘yicha oldini olish chora-tadbirlari zaxirasiga ajratmalar	5

Respublika sug‘urta bozorida 01.01.2016-31.03.2016y davr mobaynida "Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish" sug‘urta turi bo‘yicha statistik ma’lumot
4-jadval
№	Sug‘urta kompaniyasi	shartnomalar soni	sug‘urta mukofoti	javobgarlik summasi
1	"Uzagrosugurta"	943	972 703 210,14	909 695 916 715,0
2	"Kafolat"	467	645 495 659,94	2 487 588 657 400,0
3	«Alfa Invest».	56	195 082 666,98	235 641 483 530,0
4	"Uzbekinvest"	136	131 041 604,30	205 088 803 698,5
5	«Universal Sug‘urta»	72	122 689 781,26	270 359 918 510,0
6	«Alskom»;	75	82 159 262,26	45 486 287 305,0
7	"Kapital Sugurta"	61	70 082 156,00	59 854 773 590,0
8	"Ishonch"	57	66 906 295,31	48 738 459 979,0
9	«Asia Inshurans»;	52	58 546 715,33	68 907 752 620,0

Tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish shartnomasining amal qilishi davrida sug‘urta tovoni to‘langanda qo‘shimcha ravishda to‘lanadigan sug‘urta mukofoti (Pr_d) quyidagi formulaga muvofiq hisoblanadi:
Pr_d = Pr x (Sv / Ss) x (Op / Ps), (4)

bunda: Pr — sug‘urta mukofoti summasi;
Sv — to‘langan sug‘urta tovoni summasi;
Ss — sug‘urta puli;
Op — sug‘urtalovchi tomonidan sug‘urta tovonini to‘lash to‘g‘risida qaror qabul qilingan kundan boshlab kunlar hisobidagi qolgan sug‘urta davri;
Ps — tashuvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta qilish bo‘yicha sug‘urta polisida nazarda tutilgan kunlar hisobidagi sug‘urta davri.
Tashuvchilarning javobgarligini majburiy sug‘urtalash turining yaqindagina amaliyotga tadbiq etilganligiga qaramasdan mazkur sug‘urta turi buyicha sug‘urta kompaniyalari tomonidan sug‘urta mukofotlarining yig‘ilishi va shunga asosan sug‘urta qoplamalarining amalga oshirilishi faol ta’minlanmoqda.

1^ “2012 yil vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko’taradigan yil bo’ladi”. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning 2011 yilning asosiy yakunlari va 2012 yilda O’zbekistonni ijtimoiy-mqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi. 2012 yil 20 yanvar.

2^ www.tkj.uz

3^ www.tkj.uz

4^ www.tkj.uz

http://hozir.org