10-klass mámleket hám huqiq tiykarlari 1-tema: Huqíq — shaxshámmámleketqatnasíqlaríníńbekkemtiykarí ❁Shaxs, jámiyethámmámleket

11-tema: Hákimshilikjazahámonıńtúrleri

❁Tómendegitártipbuzarlıqlarushınhákimshilikjuwapkershilikbelgilenedi:

— metropolitendepaydalanıwqaǵıydaların;
— jámiyetliktransporttanpaydalanıwqaǵıydaların;
— transportquralıaydawshısıtárepinentemirjoldıkesipótiwqaǵıydaların;
— qalalarhámbasqaxalıqjasaytuǵınpunktlerdeiyt, pıshıqbaǵıwdıńqaǵıydaların;
— toǵaylardaórtqáwipsizligiqaǵıydaların;
— tariyxıyhámmádeniyesteliklerdiqorǵawhámolardanpaydalanıwqaǵıydaların;
— ata-analardıńbalalarǵatálim-tárbiyaberiwbarısındaǵıwazıypaların;
— xatlardıńsırtutılıwıhaqqındaǵıqaǵıydalardı;
— puqaralarturaqjayınıńqolqatılmaslıǵıqaǵıydaları.

❁Hákimshilikhuqıqbuzarlıqislegenlikushıntómendegihákimshilikjazasharalarıqollanılıwı múmkin:

1) járiyma;
2) hákimshilikhuqıqbuzarlıqislewquralı bolǵanyamasatikkeleysondaynársebolǵanzattıńhaqıntólewshártimenenalıpqoyıw;
3) hákimshilikhuqıqbuzarlıqtı islewquralı bolǵanyamasatikkeleysondaynársebolǵanzattı konfiskaciyalaw;
4) belgilibirshaxstı oǵanberilgenarnawlı huqıqtan (transportquralınbasqarıwhuqıqınan, ań awlawhuqıqınan) ayırıw;
5) hákimshilikqamaqqaalıw;
6) sırtelpuqaralarınhámpuqaralıǵıbolmaǵanshaxslardı ÓzbekistanRespublikası aymaǵınanhákimshiliktárizdeshıǵarıpjiberiw.
Usı statyanıńbirinshibóliminiń 2-6-bántlerindeaytıp ótilgenhákimshilikjazasharaları tek ÓzbekistanRespublikası nızamları menenbelgileniwimúmkin.

❁Hákimshilikqamaqqaalıw3 sutkada 15 sutkaǵashekemmúddetke, ayrıqshajaǵdaytártibindebolsa, jámiyetliktártipkeqarsılıqkórsetkeniushın — otızsutkaǵashekemmúddetkeqollanıladı.

❁Hákimshilikjaza — hákimshilikhuqıqbuzarlıqushınjuwapkershilikketartıwsharasıesaplanadı. Olhákimshilikhuqıqbuzarlıqislegenshaxstınızamlarǵaboysınıwruwxındatárbiyalaw, sondayaqmineusı huqıqbuzardıń ózitárepinende, basqashaxslartárepinendejańahuqıqbuzarlıqisleniwiniń aldınalıwmaqsetindeqollanıladı.

❁Hákimshilikjazanıńmaqseti:

— hákimshilikhuqıqbuzarlıqislegenshaxstı nızamlarǵa ámeletiwhámolardı húrmetetiwruwxındatárbiyalaw;
— mineusı huqıqbuzardıń ózitárepinende, basqashaxslartárepinendejańahuqıqbuzarlıqisleniwiniń aldınalıw.

❁ÓzbekistanRespublikasınıńHákimshilikjuwapkershilikhaqqındaǵıkodeksiniń 332-statyasınamuwapıq, járiymahuqıqbuzartárepinenoǵanjáriymasalıwhaqqındaǵıqarartapsırılǵankúnnenbaslaponbeskúnnenkeshiktirmey, bundayqararboyınshaarızberilgenyamasaprotestbildirgenjaǵdayda—arızyamasaprotestqanaatlandırılmaǵanlıǵıhaqqındaxabarberilgenkúnnenbaslaponbeskúnnenkeshiktirmeytóleniwitiyis.

❁Arnawlı avtomatlastırılǵanfotohámvideojazıwtexnikaquralları arqalı jazılǵanjolháreketiqaǵıydalarınbuzǵanlıqushınsalınǵanjáriymanı huqıqbuzarjáriymasalıwhaqqındaǵıqararshıǵarılǵankúnnenbaslapalpıskúnnenkeshiktirmey, bundayqararboyınshaarızberilgenyamasaprotestbildirilgenjaǵdaydabolsa, arızyamasaprotestqanaatlandırılmaǵanlıǵıhaqqındaxabarberilgenkúnnenbaslapotızkúnnenkeshiktirmeytólewitiyis.

❁Onaltı jastanonsegizjasqashekembolǵanshaxslardıń ózaldınaishaqı bolmaǵanjaǵdayda, járiymaolardıńata-anaları yamasaolardıńornınbasıwshı shaxslardan óndiripalınadı.

❁Hákimshilikhuqıqbuzarlıqislegenlikushınsalınǵanjáriymahuqıqbuzartárepinentiyislibankmákemesinetólenedi, huqıqbuzarlıqislegenjerdiń ózinde óndiripalınatuǵınjáriymabuǵankirmeydi.

❁Hákimshilikhuqıqbuzarlıqislewquralı yamasatikkeleysondaynársebolǵanzattı alıpqoyıwhaqqındaǵıqarar ÓzbekistanRespublikası ÁdillikministrligijanındaǵıSudqararlarınorınlaw, sudlarxızmetinmateriallıq-texnikalıqjaqtanhámqarjılaytámiyinlewdepartamentiorganlarısudorınlawshıları tárepinenorınlanadı.

❁Transportqurallarınaydawshılarhámań awlawqaǵıydalarınbuzǵanshaxslararnawlı huqıqtanayırıwhaqqındaqararshıǵarılǵankúnnenbaslapsondayhuqıqtanayırılǵandepesaplanadı.

❁Hákimshilikhuqíqbuzarlíqlarboyínshajumíslardí:

— hákimshilikislerboyınshasudyalar;
— rayonorayınanalıstajaylasqanqalahámawılpuqaralarınıń ózin-ózibasqarıwuyımlarıjanındaǵıhákimshilikkomissiyalar;
— erjetpegenlerisimenenshuǵıllanıwshı rayon (qala) komissiyaları;
— ishkiislerorganları;
— Qorǵanıwministrligiorganları;
— mámleketlik órtqadaǵalawı organları h.t.b. kóripshıǵadı.