10-mavzu. Dastlabki ilmiy tadqiqot yozish

Aniqlik, qisqalik, xolislik
Tadqiqot ishining kirish qismi o`quvchini nafaqat mavzuga yo`naltiriladi, balki asosiy maqsadni mazkur bosqichga qadar qog`ozga tushirgan ma’lumotlaringizni sinchkovlik bilan qaytadan o`qib chiqing va maqsadingizni yana bir bor oydinlashtirib oling.
Shuni unutmangki, kirish qismida keltirilgan har bir band muhim ahamiyatga ega, shu sababdan uni chuqur fikrlab, atroflicha yozgan ma’qul. Ko`pchilik olimlarning fikricha, o`quvchi ilmiy ishni ko`proq yangi fikr-g`oyalar uyg`otishi, mavzu bo`yicha o`zgacha topilmani topish maqsadida o`qiydi. Qiziqishni oxirigacha ushlab turish uchun ham kirish qismida xulosalarni ochiq-oydin aytib qo`ymagan ma’qul.
Ko`pchilik tadqiqotchilar ilmiy ishda umumiy gaplardan foydalanadi. Biroq, bu noto`g`ri. Sababi, ma’lum maqsadga qaratilgan mavzuni aniq faktlar yordamida isbotlab berish talab etiladi. Oldingizga qo`ygan maqsadingiz boshqalarnikidan farqli ravishda, umumiylikdan xoli tarzda, mustaqil bayon etilsa ilmga qo`shgan hissangiz va topilmalaringiz yaqqol yuzaga chiqadi. Ununtilmaslik lozimki, kirish qisqa bo`lsa-da, butun mehnatingizni namoyon etib turadi.
Ko`pchilik tadqiqotchilar uchun asosiy bo`lim muhokamasi xavotirli tuyuladi. Sababi, aksariyat hollardi yutuqlardan ko`ra xato va kamchiliklar yuzaga chiqib qolishidan qo`rqish hissi ustun keladi. Aslida, mazkur bo`limda tadqiqot jarayonidagi ilmiy topilmalar va ularni ommaga e’lon qilishdan maqsad: bu qarash nechog`li muhim, ilm-fanga yangilik olib kira oladimi, degan savollarga javob topishdan iborat. Agar bularni yaxshilab o`rganib, aniq javob topa olsangiz, boshqalar ham tadqiqot ishingizni osongina tushunadi. Mazkur bo`limda mavzuni qanchalik tushunib etganingiz ham oydinlashadi. SHuningdek, fikran teranlik so`zlarning o`z o`rnida qo`llanilgani hamda tushunarliligi ilmiy ish olib boruvchi sifatidagi qiyofangizni namoyon etadi. Eng so`ngida shaxsiy tajriba, izlanishdan chiqargan xulosangiz, mutaxassislarning fikr-mulohazalari yoki qo`shimcha ma’lumotlar bilan ilmiy ishni yakunlaysiz.
Tadqiqot ishini o`z nihoyasiga etkazib olgach, uni umumiy va ichki usullar bilan ko`zdan kechirib chiqish lozim. Umumiy tuzatishda gaplarning tuzilishi, sarlavha, mazmun tahrir qilinadi. Ichki usul ko`p vaqt talab etadi, sababi, har bir so`zning to`g`ri yozilgani, grammatik va punktuatsion xatolar bartaraf etilishi lozim. Umumiy tahrirda matn ustidan ko`z yugurtirib chiqish kifoya. Ishni osonlashtirish uchun so`zma-so`z, gapma-gap tahrir qilish yoki matnni ovoz chiqarib o`qish ham mumkin. Bunda yo`l qo`yilgan xatolik, ayniqsa, jumlalardagi g`alizliklar bartaraf etiladi.
Nihoyat, tadqiqot ishini printerda chop etib, qalam yordamida ikkinchi tuzatishga kirishishingiz mumkin. O`zingizga qulay, o`qish uchun oson bo`lgan kattaroq shriftda chiqarsangiz, ko`zingiz toliqib qolmaydi.
SHundan so`ng ilmiy rahbaringiz bilan ishingizni yana bir bor muhokama qilishingiz, boshqalarga ham fikr-mulohazalarini bildirishi uchun o`qitishingiz mumkin. Bunda iloji boricha boshqa sohada ishlaydigan kishilarning qarashlari bilan o`rtoqlarashing. Buning o`ziga yarasha sababi bor: agar o`qib chiqqan inson tadqiqot ishida nimani ochib berganingizni tushunsa, demak, o`quvchi ko`zi bilan qaraganda ham maqsadga erishgan bo`lasiz.