11-ma’ruza payvand balkalar (Weld beams)

11.3. Balkalarni bikrligini va mustahkamligini hisoblash (kesimlarni tanlash)

Balka qattiqlik talabini qondirishi lozim, ya’ni uni egilishi fmax eng katta yo‘qdan yo‘l qo‘yiladigandan oshmasligi lozim. Odatda balkalarda eng yuqori nisbat f_max /l normalar bilan tartibga solinadi. Har xil mo‘ljaldagi balkalar uchun qattiqlik normasi turlicha, masalan, kran ostidagi balkalar fmax |l≤1|600-1|700; Qavatlar orasidagi qoplamalarni asosiy balkalarida fmax |l≤1|400. Qattiqlik talablarini qondirishda balkalar eng kam bo‘lmagan balandlikka ega bo‘lishi lozim. Ushbu eng kam balandlik qo‘llash turi va yo‘l qo‘yiladigan kuchlanish bilan aniqlanadi. Ikki ustunda erkin yotgan balka balandligi agarda u barobar yo‘q bilan yo‘qlangan bo‘lsa eng kam balandligi qancha bo‘lishi lozimligini ko‘rib chiqamiz (11.3, a rasm).

11.3-rasm. Payvandlanadigan balkani hisoblash :
a) q dan balkani egilgan o‘qi; b) balkani ko‘ndalang kesimi;
d) mujassamlashgan kuchni ta’siri

Ustunlar o‘rtasidagi egilish hisobi [5]:

bunda EJ-Balka qattiqligi. Ko‘rilayotgan Balka uchun hisob vaqti

(11.2)

M raqamlarini (11.1).formulaga qo‘yib

_{ni olamiz.}

Egadigan moment

(11.3)

Bunda [σ]_p-ruxsat etilgan kuchlanish; W-qarshilik momenti:

_Agarda hisoblangan kesim gorizontal o‘qqa nisbatan simmetrik _{bo‘lsa, u holda}

_{unda h-balka balandligi.}

^h
(11.4)

_{(11.2) formuladan M raqamni (11.3) formulaga qo‘yamiz;}

2



(11.7) formula bo‘yicha hisoblangan balka balandligi [δ]_r va f/l bilan berilgan bo‘yicha eng kami hisoblanadi va u agarda konstruksiyani nuqtai nazaridan mulohaza qilinsa yoki metallni tegishli nuqtai nazardan talab qilinsa [3-5].
Konstruksiyalarni turli elementlari uchun Ст 3 po‘latdan olingan balkalar quyidagicha nisbatda bo‘lishi mumkin f/l (11.1 jadval)

11.1-jadval

_{Konstruksiyalarni qattiqligi xarakteristikasi}

Konstruksiya plani	f/l
Kran ostidagi Balkalar va formalar:	1/500
-qo‘lda ishlaydigan kranlar
-50 tonna yo‘q ko‘taradigan elektr kranlarda	1/600
-50 tonnadan ortik yo‘q ko‘taradigan elektr kranlarda	1/750
-Monorelsli yo‘llarda	1/400
Ishlab chikarish imoratlarini ishchi maydonlari Balkalari:
-relsli qo‘llarda yo‘q bo‘lganda asosiylari	1/400
-boshqalari	1/250
Qavatlar o‘rtasidagi Balkalar
-asosiylari	1/400
-boshqalari	1/250

Nazorat savollari

1. Balka deb nimaga aytiladi?

2. Balkalarni qanday ko‘ndalang kesimlarida ularni bir yuzaga egilishda qo‘llash maqsadga muvofiq, masalan, vertikal va ikki yuzada?
3. Balkani mustahkaligini qaysi kuchlanishi hisoblanadi?
4. Bukiladigan balkani balandligi qanday omillarga bog’lik va uni erkin belgilash mumkinmi?
Adabiyotlar

1. Eritib payvandlash texnologiyasi va jihozlari (Welding technology and equipment). M.A.Abralov, N.S.Dunyashin, M.M.Abralov, Z.D. Ermatov. - T: Voris, 2007

2. Payvandlash ishi asoslari (Basics of welding). Abralov M.A., Abralov M.M. – Toshkеnt: Talqin, 2004.- 120 b.
3. «Проектирование сварных конструкций» Абдуллаев М., Дуняшин Н.С., Эрматов З.Д. Конспект лекций по дисциплине для подготовки бакалавров. - Ташкент: ТашГТУ, 2008. - 160 с.
4. «Типы сварных соединений, напряжения и деформации» для подготовки бакалавров. Абдуллаев М., Конспект лекций по дисциплине - Ташкент: ТашГТУ, 2000. - 62 с.
5. “Пайванд конструкцияларни ишлаб чиқариш” фани бўйича маъруза матни. Xudoykulov N.Z., Xudoyorov S.S. – Toshkent: TDTU, 2015, 148b.
6. Сварка и резка материалов: Учеб. пособие/ М.Д. Банов, Ю.В. Казаков, М.Г. Козулин и др.; Под ред. Ю.В. Казакова. - М.: Издательский центр «Академия», 2001