2-3-Amaliyot ishi. Mavzu: Zamonaviy operatsion tizimlarini o`rnatish. Sozlash Operatsion tizimni adminstrlash Ishdan maqsad

Windows OT ni o`rnatish
Bunda bizga disk yoki fleshka, Windows o`rnatuvchi paketi (.iso kengaytmasida bo`ladi) va rufus dasturi kerak bo`ladi. Windows OT ining o`rnatuvchi paketini biz Microsoft ning microsoft.com saytidan yoki o`zimiz bilgan boshqa dasturlar saytidan ko`chirib olishimiz mumkin.
Rasm 1. 1-Windows o`rnatuvchi paketi, 2-rufus dasturi
Fleshkani kompyuterga ulaymiz va rufus dasturini ishga tushuramiz. So`ng rufus dasturining quyidagi bo`limlari haqida tushunchaga ega bo`lamiz:


Rasm 2. Rufus dasturi

1. 
   Ulangan fleshkamiz nomi va hajmini ko`rsatadi (Windwos OT ining 7, 8, 8.1 va 10 versiyalaripaketini fleshkaga yozish uchun bizga fleshkaning hajmi 8 Gb dan kam bo`lmagani kerak bo`ladi);
   
2. 
   Qanday turdagi sxema va interfeys orqali Windows OT ini kompyuterga yozish turini belgilanadigan bo`lim. Windows OT ini o`rnatish uchun biz MBR sxemasi va BIOS yoki UEFI-CSM interfeysidan foydalanamiz;
   
3. 
   Fayl tizimi ya`ni biz fleshkaga Windows OT paketini yozilganda qanday usulda yozilish kerakligini belgilaymiz. Bu fayl tizimi Windows uchun NTFS bo`ladi;
   
4. 
   Klaster o`lchami yoki hajmi — bu ham standart Windows OT ini o`rnatish uchun 4096 bayt bo`ladi;
   
5. 
   Fleshkamizning Windows OT ini o`rnatuvchi paketi yozilgandan keyingi nomi qanday bo`lishi shu yerda yoziladi;
   
6. 
   Bu yerda formatlash sozlamalari keltirilgan.
   

Rasm 3. Rufus dasturida o`rnatuvchi paketni tanlash tugmasi
Rasm-3 da ko`rsatilgan tugmani bosamiz.
Bizda quyidagicha oyna ochiladi va biz oldindan ko`chirib olgan Windows OT ining o`rnatuvchi paketini tanlaymiz

Rasm 4. Windows o`rnatuvchi paketi (.iso kengaytmada)

Rasm 5. O`rnatuvchi paketni yozishni boshlash

Bizda «fleshkamizda biron ma`lumot mavjud bo`lsa u o`chib ketishi» haqida ogohlantiruvchi oyna ochiladi. Albatta biz agar fleshkamizda kerakli ma`lumot mavjud bo`lmasa «OK» tugmasini bosamiz.

Mana endi bizda Windows OT ni o`rnatuvchi paketi yozilgan fleshkamiz mavjud. Endigi galda qiladigan ishimiz bu BIOS ni sozlash. Demak, siz bilan BIOS haqida gaplashamiz.
“BIOS” termini IBM firmasi tomonidan kompyuter bilan mos bo`lgan qurilmalarga nisbatan qo`llaniladi. Boshqa firmalar tomonidan ishlab chiqarilgan kompyuter qurilmalarida “PROM” yoki “Boot” terminlari qo`llaniladi. Agarda siz sotib olgan noutbuk yoki kompyuteringizda windows belgisi bo`lsa, siz qo`rqmasdan “BIOS” terminini qo`llasangiz bo`ladi.
«BIOS» — bu har bir kompyuter yoki noutbukning tizim osti tizimidir. Ya`ni, siz kompyuteringizga biror bir windows (xp, 7, 8,10) o`rnatmagan bo`lsangiz ham sizning kompyuter/noutbukingizda operatsion tizim mavjud. Faqat uning vazifasiga rasm/video ko`rish, qo`shiq eshitishni ta`minlash emas, foydalanuvchi o`ziga mos Operatsion Tizim (OT) ni o`rnatishini ta`minlab turishdir. “BIOS” kompyuterning doimiy xotirasiga o`rnatilmaydi, shuning uchun operatsion tizimingiz o`chib ketsa ham BIOS hech ham o`chmaydi. BIOS ga kirish qiyin emas, buning uchun kompyuteringizni yoqasiz (yoki qayta ishga tushirasiz) va monitor tasvir uzatishi bilan quyidagi tugmalarni bosasiz: F2 + Delete tugmalarini birgalikda qayta va qayta bosasiz – bu deyarli barcha kompyuterlar uchun BIOS ga kirishni ta`minlovchi tugmalar kombinatsiyasi hisoblanadi. Lekin, noutbuklarda bu masala biroz chalkashroq. Noutbuklarni ishlab chiqaruvchi firmalar odatda o`zlarining BIOS ga kirish kombinatsiyalarini kiritadi.
Noutbuklarida BIOSga kirish quyidagi tartiblarda biri orqali amalga oshiriladi:

• 
  F2 – odatda Acer, Asus, Fujitsu-Siemens, Panasonic, Samsung, Sony, Toshiba, Dell va Lenovo noutbuklari uchun;
  
• 
  F2 + delete — agar yuqoridagi yordam bermasa Acer, Asus, Fujitsu-Siemens, Panasonic, Samsung, Sony, Toshiba, Dell и Lenovo noutbuklari uchun;
  
• 
  F2+Fn — agar u ham yordam bermasa Acer, Asus, Fujitsu-Siemens, Panasonic, Samsung, Sony, Toshiba, Dell и Lenovo noutbuklari uchun;
  
• 
  Esc – ayrim Toshiba noutbuklarida F2 ni o`rnida qo`llaniladi;
  
• 
  F10 –Hewlett Packard (HP) noutbuklarida, hamda atyrim Dell noutbuklarida qo`llaniladi;
  
• 
  F1 – ba`zi Lenovo/IBM noutbuklarida qo`llanilishi mumkin;
  
• 
  Agarda sizda kamyob turdagi noutbuk bo`lsa, unda quyidagi kombinatsiyalardan birini qo`llab ko`ring: Ctrl+Alt+Esc, Ctrl+Alt+S, Ctrl+Alt+Del, Ctrl+Alt+Ins, Ctrl+Alt+Enter, Fn+F1, Ctrl+Ins
  

Windows o`rnatilgan diskovod yoki fleshkani ishga tushirish uchun BIOS ga kiriladi va u yerdan BOOT qismi topiladi.

U yerda o`zimga kerakli disk/fleshkani 1-o`ringa qo`yamiz.
1-o`ringa qo`yish har bir BIOS tizimida uning yangi eskiligi, ishlab chiqargan firmasiga qarab turlicha amalga oshiriladi. Jumladan, eski turdagi BIOSlarda siz 1-o`rinda turga qurilma nomiga bossangiz, u sizga mavjud qurilmalar ro`yxatini ko`rsatadi, siz shulardan o`zingizga keragini birinchi o`ringa qo`yasiz, birinchi o`rinda turgani esa tanlangan qurilmaning o`rnini egallaydi.
Yangiroq turdagi BIOS larda esa bu amaliyot F5 va F6 tugmalari (yoki boshqa F tugmalarda) amalga oshiriladi. Ya`ni, siz o`zingizga kerakli disk/fleshka nomini belgilaysiz va yo F5 (past) yo F6 (tepa) tugmalarini bosgan holda tartibini o`zgartirasiz.
Boshqa turdagi BIOS larda (“POST” yoki “Boot”) bu boshqacha tarzda amalga oshirilishi mumkin (F1 va F2; “+” va “-” va boshqacha tarzda) .
Biz BIOS ni sozlamasini sozladik endi fleshkani kompyuterga ulaymiz va kompyuterni yoqamiz. Qora ekranimiz chiqishi bilan istalgan klaviaturani klavishlaridan biri bir necha bor bosamiz.

Bizda Windows ni qaysi tilda o`rnatish haqida so`rov chiqadi. Shuni tanlab so`ng «Next» tugmasini bosamiz

Bu oynada «Install» now tugmasini bosamiz

So`ngra biz «Лицензионное соглашение» ga qabul qilaman deb galochkani belgilaymiz va «Next» tugmasini bosamiz

Bu yerda Windows ni o`rnatish boyicha turini tanlimiz. Bizga boshidan o`rnatish kerakligi sababli biz «Выборочная» ni tanlimiz

Windows OT o`rnatadigan joyni tanlaymiz va «Далее» tugmasini bosamiz

So`ng bizda Windows OT ini o`rnatish jarayoni boshlanadi

O`rnatish tugagandan so`ng bizga kompyuterimizning nomini kiritishimiz talab etiladi va o`zimiz istagan fon rangini tanlashimiz mumkin

«Использовать стандартные параметры» tanlaymiz

Foydalanuvchi nomi, parol va parol uchun kalit so`z kiritamiz (o`tgan darslarda yangi foydalanuvchi yaratishni ko`rgan edik. Bu yerda ham xuddi jarayonni bajaramiz)

Windows OT ining sozlamalari tugashini kutamiz

Sozlamalar tugaganda so`ng bizda quyidagicha yozuv paydo bo`ladi
Shunday qilib, siz media yaratish vositalaridan foydalangan holda siz Windows 10-ning kerakli versiyasini yuklab oling va tizim o`rnatilishi mumkin bo`lgan disk yoki flesh-disk tayyorlang.
DriverPack Solution - bu xizmat muhandislari, tizim ma`murlari va Windows va dasturlarni o`rnatish uchun xizmatlar ko`rsatish orqali qo`shimcha pul ishlaganlar uchun najot. Ilova - bu turli xil markalar va modellardagi qurilmalar uchun katta drayverlar to`plami, shuningdek ularni o`rnatish uchun modul.

DriverPack Solution ikki versiyada - onlayn va oflayn rejimda chiqariladi.

• 
  Onlayn tarqatish Internetga ulangan kompyuterda foydalanish uchun mo`ljallangan. Uning farqi kichik fayl hajmi (285 Kb). Ishga tushgandan so`ng, dastur Windows-ni o`rnatilgan drayverlarni va ularning versiyalarining dolzarbligini tekshiradi, shundan so`ng ma`lumotlar bazasiga ulanadi (o`z serverida) va avtomatik ravishda yangilanadi.
  
• 
  Oflayn tarqatish (hajmi 10,2 Gb) Internetga ulanmagan mashinaga drayverlarni o`rnatish uchun mo`ljallangan. O`rnatuvchidan tashqari, uning to`plami Windows 7, XP, Vista, 8 (8.1) va 10 uchun 32 bitli va 64 bitli 960 000 ta drayverlarning ma`lumotlar bazasini o`z ichiga oladi. Ishga tushirilgandan so`ng, skanerlash moduli qurilma turlarini taniydi va haydovchilarni o`zining oflayn ma`lumotlar bazasidan o`rnatadi.
  

DriverPack Solution-ning onlayn versiyasi doimiy ravishda uyda foydalanish uchun qulay. Drayvlarning dolzarbligini kuzatib borish bilan bir qatorda, foydalanuvchi avtomatik ravishda individual dasturlarni o`rnatishi va yangilashi, dasturiy ta`minotning keraksiz narsalarini olib tashlashi, qo`shimcha qurilmalar ro`yxati, operatsion tizim va kompyuter xavfsizligi haqidagi ma`lumotlarni ko`rishi mumkin.
Oflayn versiya - bu favqulodda vaziyat echimi. Uning vazifasi eng yaxshisini emas, balki qurilmani ishga tushirish uchun to`g`ri drayverni tanlashdir. DriverPack Solution va yuqorida sanab o`tilgan xususiy kommunal xizmatlar to`liq bepul.
Driver Genius - bu haydovchini boshqarish uchun universal vosita. Dasturning so`nggi nashri o`n oltinchi, Windows 8 va 10 uchun optimallashtirilgan, ammo u eski tizimlarda ham ishlashi mumkin.
Driver Genius o`rnatilgan drayverlarning versiyalarini yangilashdan tashqari quyidagilarga qodir:Drayvlarning zaxira nusxalarini yarating va ularni arxivlar ko`rinishida saqlang - muntazam va o`z-o`zidan chiqarib oling, shuningdek o`rnatuvchi (exe) shaklida. Zaxiradan tiklash uchun Driver Genius-dan foydalanish shart emas.

• 
  Foydalanilmaydigan va nosoz drayverlarni olib tashlang.
  
• 
  Kompyuterning texnik vositalari haqidagi ma`lumotlarni ko`rsatish.
  

Zaxira qilish xususiyati - Windows-ni tez-tez qayta o`rnatadiganlar uchun xazina. Biroq, dasturning o`zi hech qanday sovg`a emas: bitta litsenziyaning narxi $ 29.95. Siz uni atigi 30 kun davomida bepul ishlatishingiz mumkin.

• 
  O`rnatilmasdan ishlaydi (faqat portativ versiya, siz USB flesh haydovchi yoki DVD-dan foydalanishingiz mumkin).
  
• 
  To`liq bepul - premium xususiyatlar yoki reklama yo`q.
  
• 
  "Zarar etkazmang" tamoyiliga asoslangan takomillashtirilgan tanlov algoritmi bilan.
  
• 
  Yuqori skanerlash tezligida farq qiladi.
  
• 
  Drayverni o`rnatishdan oldin tizimni tiklash nuqtasini yaratadi.
  
• 
  Foydalanuvchi tanlagan mavzularni o`zgartirishga imkon beradi.
  
• 
  Ko`p tilli (rus, ukrain va boshqa milliy tillarda versiyasi mavjud).
  
• 
  Windows 10 uchun moslangan.
  

Drayverlarni o`rnatib bo`lgandan keyin ozimiz uchun kerak bo`lgan programmalarni ustanovka qilamiz. Kerakli programmalar belloff 2017 dasturidan topish mumkin.

Topshiriq: Windows 10 o`rnatish va administrlash


Topshiriqlar
1.Operatsion Tizimni Flesh xotiraga o’rnatishni usullari
2.Virtual Box ni o’rnatish
3.Virtual Box dasturida Virtual Mashina yaratish
4.Virtual Box dasturida Windows 7, Windows 8, Windows 10 dasturlarini o’rnatish