133
ALLAH - Subhənəhu Və Təalə -
nin ƏL SİFƏTİ
Allah dedi: «Ey İblis! Sənə Mənim iki əlimlə yaratdığıma səcdə etməyə mane
olan nə idi? Təkəbbür göstərdin, böyüklərdənmi olmuşdun?"» (Sad 75). «Allahın əli
onların əllərinin üstündədir». (əl-Fəth 10). Ancaq bu yaratdıqlarının əlləri kimi
deyildir, bir üzüv (orqan) da deyildir. O, əllərin yaradıcısıdır. «Onun bənzəri heç bir
şey yoxdur». (əş-Şura 11)
422
. «Hökm əlində olan Allah nə qədər uca və nə qədər
uludur. O, hər şeyə qadirdir». (əl-Mulk 1).
Əhli Sünnə Vəl Cəmaatın bu ayələrdə mövqeyi ayələri olduğu kimi qəbul etmək,
onları müxaliflər kimi qüdrət, nemət kimi mənalarla təvil etməməkdir. Əbu Hənifə
–
rahmətullahi aleyhi
–
deyir: «Allahın əlindən məqsəd qüdrətdir və ya nemətdir
deyilməz. Çünki bu durumda Allahın sifətləri iptal olunmuş olur. Bu isə Mutəzilə və
Qədəriyyənin görüşüdür. Lakin Allahın əli Onun necəliyi bilinməyən sifətidir.
Abdullah b. Amr - radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və
səlləm
–
buyurdu: «Allah üç şeyi əli ilə yaratmışdır. Adəmı, Tövratı əli ilə yazmışdı və
Ədn Cənnətindəki (ağacları da) əli ilə əkmişdi»
423
. İbn Ömər
- radıyallahu anhu
–
dan
gələn rəvayətdə isə Peyğəmbər
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurur: «Allah dörd
şeyi əli ilə yaratmışdır. Ərşi, qələmi, Adəmi və Ədn Cənnətini. Sonra digər
yaratdıqlarına ol demiş, onlar da olmuşlar»
424
. Kab - radıyallahu anhu
–
deyir ki:
“Allah üç şeydən başqasını əli ilə yaratmamışdır. Adəmi əli ilə yaratmış, Tövratı əli ilə
yaratmış, Ədn Cənnətindəki (ağacları da) əli ilə əkmişdir və ona danış demiş, o da
möminlər qurtulmuşdur – demişdir”
425
. Ənəs b. Məlik - radıyallahu anhu – rəvayət
edir ki, Rəsulullah
– sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: “Allah Firdousu əli ilə bina
etmiş və hər müşrikə, içki içənə və təkəbbürlüyə oranı haram etmişdir”
426
.
Allah Qurani Kərimdə bəzi ayələrdə
Yəduhu
–
bir əl, Yədeyyə
–
iki əl, bəzi yerlərdə
isə
Əydinə
–
əllərmizi deyə buyurmuşdu. Çox vaxt iki əza ilə edilən bir işi bir əza ilə
edilməsi demək də mümkündür. Məs: Gözümlə gördüm, qulağımla eşitdim və s.
Məqsəd isə iki göz və qulaqdır. «Oğru kişi və qadının gördükləri işin əvəzi kimi
Allahdan cəza olaraq əllərini kəsin». (əl-Maidə 38). Məqsəd isə iki əldir
. «Əgər ikiniz
də Allaha tövbə etsəniz». (ət-Təhrim 4). Məqsəd isə ikinizin qəlbidir. Əbu Hureyrə
-
radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu:
«Allahın əli elə doludur ki, gecə və gündüz ondan davamlı axar. Siz Allahın göyləri və
yeri yaratdıqdan bəri (əliylə) xərclədiyi (verdiyi) şeyləri görmürsünüzmü? Bütün bu
verdikləri onun sağ əlindəkiləri heç bir şəkildə əskiltməmişdir»
427
.
Allahin Hər İki Əli Də Sağdir: Bu İbn Xuzeymə «ət-Tövhid» 1/159, İmam Əhməd
bax: Əbu Yəla «Təbəqatul Hənəbilə» 1/313, Beyhəqi «əl-Əsmə vəs-Sifət» 2/55,56, İbn
Teymiyyə «Məcmuul Fətava» 6/397,400, əl-Albani «Məcəllətul Asalə» s 68, «Səhih
Hədislər Silsiləsi» 3136 və s. alimlərin görüşüdür. Doğru olan görüşdə elə budur!
422
«Fikhul Əbsat» s. 52,53.
423
Darakutni «əs-Sifət» s 45, Beyhəqi «əl-Əsmə və əs-Sifət» s 403 Mərfu hədis.
424
Darimi “Rəddu Alə Cəhmi” 35, Təbəri 21/238, Zəhəbi «əl-Uluv» sənədi ceyyid (yaxşı, gözəl), əl-Albani
«Muxtasarul-Uluv» s 105 səhih.
425
Beyhəqi “əl-Bas vən Nuşur” 213, Həkim 2/392, İbn Əbi Şeybə “Musənnəf” 13/141.
426
Əbu Nuaym “Sıfət əl-Cənnəh” 1/89, 2/27, Hilyə 3/94-95.
427
Buxari, Müslim, Əhməd 2/242,Tirmizi 3045, İbn Məcə 197, İbn Xuzeymə «ət-Tövhid» 90, əl-Albani «Səhihul
Cəmius Səğir» 8066, «Ziləlul Cənnə» 1/348.
134
Allahin İki Əlindən Biri Sağ, Digəri Sol Əldir: Bu Darimi «ər-Rədd alə Bişril
Mərisi» s. 155, Suleyman ət-Təmimi «Kitabut Tövhid» s. 193, Həsən Sıddıq Xan
«Katfus Samər» s. 66 və s. alimlərin görüşüdür.
İbn Ömər - radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və
səlləm
–
buyurdu: «Şübhəsiz ki, adil olanlar (Qiyamət günü) Rahmənin sağında nurdan
minbərlər üzərində olacaqlar. Rahmənin hər iki əli də sağdır. Onlar hökümlərində, ailə
haqlarında və əlləri altında olanlarla adil davrananlardır»
428
. İbn Ömər - radıyallahu
anhu
–
rəvayət edir ki, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu: «Allah ilk
olaraq qələmi yaratmış və onu sağ əli ilə tutmuşdur. Onun hər iki əli də sağdır»
429
. İbn
Ömər, Ubadə İbn Sabit və İbn Abbas - radıyallahu anhum – rəvayət edir ki, Rəsulullah
– sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Heç şübhəsiz ki, Allahın ilk yaratdığı şey
qələmdir». Ona: «Yaz!» deyə buyurdu. Qələm: «Ya Rəbbim! Nə yazım» dedi. Allah:
«Qiyamətin qopacağı vaxta qədər hər bir şeyin qədərini yaz!» deyə buyurdu
430
. Əbu
Hureyrə - radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu: “Allah, Adəmi yaradıb ona ruhundan üflədiyi zaman hər iki əli də bağlı
olduğu halda Adəmə: «Hansını istəyirsən seç al ey Adəm!» dedi. Adəm də: «Rəbbimin
sağ əlini seçdim. Lakin onun hər iki əlidə mübarək sağ əldir» dedi. Daha sonra onu
açdıqda içində Adəm və zuriyyəti olduğu və onlardan hər bir insanın ömrünün orada
yazılı olduğu ortaya çıxdı
431
.
Əhli Sünnə Vəl Cəmaat Allahın ovcunun olmasına da iman edirlər. Səhih
hədislərdə Ovuc
–
ləfzi də keçməkdədir. Əbu Hureyrə - radıyallahu anhu
–
rəvayət
edir ki, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu: «Elə bir kimsə yoxdur ki,
halal bir şeydən sədəqə vermiş olsun və Allah onu sağ əli ilə alıb qəbul etsin. Bu bir
xurma olsa da belə. Lakin Allah halaldan başqasını qəbul etməz. Necə ki, sizdən biriniz
tayını və ya dəvə balasını böyüdüb yetişdirdiyi kimi sədəqə də Rahmənin ovcunda
böyüyüb (çoxalır). Nəhayət dağ kimi vəya dağdan da böyük olur»
432
.
Həmçinin - barmaqlarının olmasına da iman edirlər. Muaz b. Cəbəl
- radıyallahu
anhu
–
rəvayət edir ki, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu: «Rəbbimi
(yuxuda) ən gözəl surətdə gördüm və Rəbbimin ovcunu iki çiynimin (kürək
sümüyümün) arasına qoyduğunu gördüm. Onun barmaq uclarının (başqa rəvayətdə
əllərinin) soyuqluğunu qəlbimdə hiss etdim»
433
. Abdullah b. Amr b. əl-As
-
radıyallahu anhu
–
rəvayət edir ki, Rəsulullah
–
sallallahu aleyhi və səlləm
–
buyurdu:
«Adəm oğullarının qəlbləri Rahmənin barmaqlarından iki barmağı arasında tək bir qəlb
kimidir. Onları istədiyi kimi çevirir»
434
. İbn Məsud - radıyallahu anhu
–
rəvayət edir
428
Müslim 1827, Əhməd 2/160, Nəsai 8/221,222, əl-Albani «Səhihul Cəmius Səğir» 1953, «Məxtəsər Səhih Müslim»
1207.
429
İbn Əbu Asim «əs-Sünnə» 106, əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 3136, «Ziləlul Cənnə» 1/49
430
Əbu Davud 2155,3319, Tirmizi 3319, Musnəd 5/317, İbn Əbi Asim "Sünnə" 102-107, əl-Albani "Ziləlul Cənnə"
1/48-50, "Mişkət" 94, "Səhih Silsilə" 133. Şeyx, mühəddis əl-Albani – rahmətullahi aleyhi – nin bu hədis ilə əlaqəli
gözəl bir təhrici vardı. Bu təhricdə «Ona yaz dedi» sözünün başında bir «Fə» və ya «Summə - Sonra» olmasını təhric
etmişdir. Buna görə də o, qələmin ərşdən öncə yaranmış olduğunu, ərşin isə yazmadan öncə yradılmış olduğunu təhric
etmişdir".
431
İbn Əbu Asim «əs-Sünnə» 206, İbn Hibban «əl-İhsan» 6167, Beyhəqi «Əsmə və Sifət» 2/56 s. 324, Tirmizi başqa
ləfzlə rəvayət edir 3076, əl-Albani «Ziləlil Cənnə» 1/91.
432
Buxari 1410, Müslim 1014, Əhməd 2/331,418, Tirmizi 661,662, Nəsai 5/56,58, İbn Məcə 1842, əl-Albani «İrvalul
Ğəlil» 3/393,395, 886, «Mişkətul Məsabih» təhqiqi 1/431,432, «Səhihul Cəmius Səğir» 5600, 6152.
433
İmam Əhməd 5/243, Tirmizi 3235, İbn Əbu Asim «əs-Sünnə» 465,471, əl-Albani «Ziləlul Cənnə» 1/203,205.
434
Müslim 2654, Əhməd 2/168,173, Tirmizi 2140, İbn Məcə 3834, əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 1689, "Ziləlul
Cənnə" 1/100,103,222, "Mişkət" 89,102, "Sahih Cəmius Sağir" 1685. Lakin bu o, demək deyil ki, Adəm övladının
qəlbləri Allahın barmaqları ilə təmas edib (bitişib).