99
zamindir?». (Nun 39-40). Şair deyir ki: «Ey etdiyi günahlarla arxayınçılıq
içində olan kimsə, yoxsa sənə imzalanmış bir vəd mi verilmişdi?
Arxayınçılığı və havanı bir yerdə cəm etdin. Halbuki bunlardan biri insanı
həlak edər. Yaxşılar qorxu yollarında yeridilər. Sən isə heç bu yollara
girmədin. Ağılsızlığından əkin zamanı heç toxum əkmədin. İnsanlar yığım
zamanı sən nə yığacaqsan? Əlində tutduğun yaxında tərk edəcəyin
həyatdır, əbədi olan həyatı isə tərk etdin. Allah xatirinə itirən kimdir,
Sənmi?».
48. Günahlar qəlbi kor edir və onun bəsirətini zəiflədir. Əgər onun
qəlbi zəifləyərsə artıq o, kimsə hidayət yolunu bilməyi və həmçinin də bu
hidayəti öz nəfsində tətbiq etmək qüvvəsini itirər. Həmçinin başqasında da
bunu həyata keçirə bilməz. Çünkü insanın kamilliyi iki əsas üzərindədir.
1) Haqqı batildən ayırd etmək. 2) Haqqı batildən üstün tutmaq. Dünya və
axirətdə insanların Allah qatında dərəcələrinin müxtəlif olması da bu iki
şeyin müxtəlifliyinə görədir. Bu iki şeyə görə Allah öz Peyğəmbərlərini
tərif etmişdir. «Bəsirət və qüvvət sahibi olan bəndələrimiz İbrahimi,
İshaqı və Yəqubu da yad et! Biz axirət yurdunu anmaq xislətini onlara
məxsus elədik». (Sad 45-46). Ayədə keçən
Əydi - haqqı kamil surətdə
dərk edən və yerinə yetirən, Əbsar
–
isə dindəki bəsirətdir. Beləcə Allah
onları haqqı kamil surətdə dərk edən və yerinə yetirən kimi vəsf etmişdir.
Bu məqamda insanlar dörd qismə ayrılırlar: 1. Haqqı bilib və onu həyata
keçirməkdə gücləri olan kimsələr ən şərəfli insanlar sayılır. 2. Bunlar
birinci qismin tam əksidir. Onların dində nə bəsirəti vardır, nə də haqqı
yerinə yetirmək gücləri. Bunlar insanların çox hissəsini təşkil edərlər.
Onları görmək bir maneçilik, qəlbləri xəstələndirir, yurdları daraldır,
qiymətləri qaldırırlar və onlarla söhbətdən insana yalnız ar və biabır-
çılıqdan başqa bir şey qazandırmaz. 3. Bunlar bəsirəti olan və hidayəti
bilən kimsələrdir. Lakin haqqı tətbiq etmək və ona çağırmaqda zəif olan
qüvvətsiz kimsələrdir. Bu da zəif möminin halıdır. Güclü mömin isə
ondan daha xeyirli və Allaha sevimlidir. 4. Onların gücü və himməsi
vardır. Lakin dində olan bəsirəti zəifdir. Onlar Allah dostları ilə şeytanın
dotlarını bir-birindən ayıra bilməzlər. Əksinə hər bir qaraltını xurma, hər
bir bəyazı isə yağ hesab edir və hər bir mənfəətli dərmanı da zəhər hesab
edirlər. Bu siniflərdən dində imamlığa yararlı yalnız birinci qism
olanlardır. «Səbr etdikləri və ayələrimizə ürəkdən inandıqları üçün Biz
onlardan əmrimizlə (insanlara) haqq yolu göstərən rəhbərlər təyin
etmişdik». (əs-Səcdə 24). Dində imamlıq yalnız səbr və yəqinliklə əldə
edilir. Allah xüsrana düşənlərin içindən onları istisna etmişdir. Bütün
insanlar uduzmaqdadırlar bu kimsələrdən başqa. «And olsun axşam
100
çağına ki, insan ziyan içindədir. Yalnız iman gətirib yaxşı əməllər edən,
bir-birinə haqqı tövsiyə edən və səbri tövsiyə edən kimsələrdən başqa!».
(əl-Əsr 1-3).
İnsanlar haqqı bilib haqq üzərində səbr etmələri yetərli deyildir bir-
birilərinə səbri tövsiyə etmədikcə, bir-birilərini haqqa təşviq etmədikcə
ziyandan qurtulmayacaqlarını bildirmişdir.
Başa salındığı kimi güc və bəsirət sahibi olanlardan başqa hər kəs
ziyana uğrayanlardandır. Məlumdur ki, günahlar və üsyanlar qəlbin
bəsirətini kor edir. Qəlb kor olduqda isə haqqı olduğu kimi dərk edib
qavraya bilməz. Onun gücü və qüvvəsi zəiflədiyinə görə haqqa qarşı səbr
də göstərməz. Günahlar qəlbdə elə duyğular yaradır ki, onun idrakına
(ağlına) təsir etdiyi kimi yaşamasına da təsir edir. Artıq belə bir qəlb haqqı
batil, batili isə haqq, yaxşını pis, pisi isə yaxşı kimi tanıyıb qəbul edər.
Atrıq belə bir qəlbin gedişatı tərsinə dönər. Artıq Allaha, axirət diyarına
olan səfərindən batil nəfslərin yerləşdiyi yerə səfər edər. O, nəfslər ki,
dünya həyatı ilə razı qalmış, onunla arxayınçılıq tapmış, Allahın ayələrinə
qafil qalmış və Allah ilə görüşməyə hazırlığı tərk etmişlər. Əgər
günahların bundan başqa bir cəzası olmasaydı insanın günahları tərk
etməsinə bu kifayət edərdi. Kömək istənilən Allahdır.
İtaət qəlbi nurlandırır, təmizləyir, gücləndirir və sabitləşdirir. Hətta
açıq, saf, nur kimi parlayan güzgü kimi olur. Şeytan belə bir qəlbə
yaxınlaşdıqda nuru onu vurur. Necə ki, qalxan şeytanları ulduzlar vurduğu
kimi. Şeytan bu qəlbdən qurdun aslandan qorxduğundan daha çox qorxar.
Hətta belə bir qəlbin sahibi şeytanı üzü qoylu yerə səriləcək şəkildə elə
vurur ki, şeytanlar yerə yıxılan bu şeytanın başına toplanaraq: «Buna nə
olmuşdur?» deyə soruşduqda: «Bunu bir insan vurmuşdur» deyərlər. Şair
deyir: «Nə qəribədir hur ilə nurun baxışı, nuru ilə yandıracaq şeytanı».
Belə bir qəlb ilə hər tərəfi zülmət içində olan, şeytanın vətəni, özünə
məskən saydığı bir qəlb eyni ola bilərmi. O, qəlb ki, şeytan artıq oranı öz
vətəni etmişdir. Belə bir qəlb hər səhərə çıxdıqda şeytan: «Nə dünyada, nə
də axirətdə ayrılmayan yoldaşa canım qurban» deyər. Şair deyir:
«Dunyadan sonra həşirdə yoldaşınam sənin, sən hər yerdə yoldaşımsan
mənim. Əgər bədbəxtlik yurdundayamsa mən, birlikdə zillət içindəyik».
«Hər kəs Rəhmanın zikrindən boyun qaçırsa Biz ona şeytanı urcah
edərik və o şeytanın yaxın dostu olar. Şeytanlar onları doğru yoldan
çıxardar, onlar isə özlərinin haqq yolda olduqlarını güman edərlər.
Nəhayət o, hüzurumuza gəldikdə belə deyər: Kaş ki, mənimlə sənin
aranda şərqlə qərb arasındakı məsafə qədər uzaqlıq olaydı. Sən nə pis