2-ma’ruza. Ko’p omilli ekonometrik tahlil

4. Ekonometrik model parametrlarining iqtisodiy tahlili va elastiklik koeffitsientlarini hisoblash.

Regressiya tenglamasini koffitsentlarini mohiyatlik darajasini tekshirish ushun, Styudent mezoni yordamida quyidagi formula orqali hisoblanadi:

bu erda

Har bir parametrga mos kelgan qiymatlari hisoblanadi va qabul ko’riladi. Mezonning nazorat qiymati ( ) Styudent taqsimotining jadvalidan aniqlanadi.
Agar biror parametr ushun bo’lsa, u holda bu parameter qabul qilingan daraja bilan mohiyatli hisoblanadi. Ijtimoiy-iqtisodiy tekshirishlarda mohiyatlilik darajasi ushun 0,05 olinadi ya’ni ko’rsatkishlarning mohiyatli bo’lish ehtimoli:

ga teng.
Styudent taqsimotining jadvaliga ko’ra ozod ko’rsatkishning soni ( ) ga teng.
Regressiya tenglamasini tahlil qilishda elastiklik koeffitsientlaridan foydalaniladi. Bu koeffitsient (Э) omil belgining o’rtasha nesha foiz o’zgarishini ifodalaydi:

Agar natijaviy va omil belgilarining ko’shimcha o’sish sur’atlari bir xilda bo’lsa, u holda elastiklik koeffitsienti birga teng bo’ladi ( ).
Agar omil belgining qo’shimsha o’sish sur’ati natijaviy belgining ko’shimcha
o’sish sur’atidan yuqori bo’lsa, u holda bu koeffitsient birdan kichik buladi ( ) va
aksincha ( ).
Faqat bog’lanishning ko’rsatkishli ifodasi uchun elastiklik koeffitsienti o’zgarmas mikdor bo’ladi, ya’ni

Mustaqil ishlash ushun nazorat savollari
1. Ko’p omilli korrelyatsiya tahlili usullarini qo’llayotgan izlanuvchilar oldida turadigan asosiy muammolar nimalardan iborat?
2. Agar bog’lanishning tenglamasida omil belgilar faqat birinchi daraja bilan ishtirok etib, ularning yuqori darajalari va aralash ko’paytmalari qatnashmasa, u holda u qanday bog’lanish hisoblanadi?
3. Ko’p omilli ekonometrik (regression) modelga kiritiladigan omillarga qo’yiladigan talablar nima?
4. “Eng kishik kvadratlar” usuli yordamida ko’p omilli ekonometrik modelning koeffitsientlarini qanday hisoblanadi?
5. Tenglamaning parametrlari qaysi hollarda mohiyatli hisoblanadi?
6. Elastiklik koeffitsientlarining iqtisodiy mohiyati nimalardan iborat va ular qanday hisoblanadi?
7. Qaysi hollarda omillar multikolleniar hisoblanadi?
8. Determinatsiya koeffitsienti nimani baholaydi?
9. Hususiy korrelyatsiya koeffitsientining mohiyati nimadan iborat?