2-ma'ruza. Sun'iy intellektning tasnifi Reja

2-ma'ruza. Sun'iy intellektning tasnifi


Reja:

1. Sun'iy intellektni modellashtirishning asosiy yo'nalishlarini.

2. Neyrobionik yo'nalish.
3. Axborot yo'nalishi.
4. Sun'iy intellekt tizimlarini turlicha sinflashga misollar.


Tayanch iboralar: Sun’iy intellekt (Artificial Intelligence), mashinali untellekt (machine intelligence), neyrobionoka (neurobionics), neyronlar (neurons), neyrotarmoq (neuralnetwork), neyrokompyuterlar (neurocomputers), timsollarni anglash (pattern recognition), global tarmoq (global network), EHM (computer), formal mantiq (formal logic), graflar (counts), to’plamlar nazariyasi (set theory), neyrohisoblash (neurocomputational), Neyronli qayta ishlash tizimlari (neural processing system), umumiy foydalanuvchi neyropaketlar (neuropackage general purpose), neyroilovalar yaratuvchi tizimlar (Neuroapplication development system), sinxronli (synchronous), asinxronli (asynchronous), evristik dasturlash (heuristic programming), bilmlar integratsiyasi (knowledge integration), semantik tarmoq (semantic web), bilimlarni freymli tasvirlash (frame-based knowledgee presentation), bilimlarni tasvirlashning mantiqiy modeli (logical model of knowledgere presentation), PROLOG, EXSYS, GURU, APT, KEE, KEATS, Shelly, VITAL, kognitiv grafikli tizimlar (cognitive graphics system), intellektual robotlar (intellectual work), exspert tizimlar (expert systems).

1. 
   Sun'iy intellektni modellashtirishning asosiy yo'nalishlari
   

Tarixiy jihatdan sun'iy intellekt(SI)ni modellashtirishning uchta asosiy yo’nalishlari shakllandi [1].

Birinchidan, tadqiqotning maqsadi inson miyasining tuzilishi va mexanizmlari va yakuniy maqsadi fikrlash sirlarini oshkor qilishdir. Ushbu yo'nalishda olib borilayotgan izlanishlarning zarur bosqichlari psixofiziologik ma'lumotlarga asoslangan modellarni qurish, ular bilan tajriba o'tkazish, intellektual faoliyat mexanizmlari bo'yicha yangi farazlarni ilgari surish, modellarni takomillashtirish va boshqalar.
Ikkinchi yondashuvda tadqiqot ob'ekti sifatida SI qaraladi. Bu yerda so’z kompyuterlar yordamida intellektual faoliyatni modellashtirish masalasi haqida boradi. Bu yo'nalishdagi ishlarning maqsadi - kompyuterlar uchun algoritmik va dasturiy ta'minotni yaratishdir, bu esa intellektual vazifalarni insondan yomonroq bo’lmagan holda yechish imkonini beradi.
Va nihoyat, uchinchi yondashuv tabiiy intellekt va SI imkoniyatlari birlashtiruvchi interfaol intellektual tizimlar yoki inson-mashina tizimlarini yaratishga mo’ljallangan.
SI mutaxassislari orasida SI sohasi va hatto uni tadqiq etish maqsadlarida yagona nuqtai nazar yo'q. Hozirgi vaqtda SIni modellashtirish uchun ikkita nuqtai nazar (yo'nalishlar) ajratilmoqda: tizimning ichki strukturasini modellashtirishga qaratilgan SI va funksiya vazifasini qat'iy belgilashdan iborat mashinali intellekti.
SIga oid ishlar ikki yo'nalishda bo'linishi SI tizimlarini qurish masalasi bo'yicha ikki fikrning mavjudligi bilan bog'liq [2-8].
Neyrobionikaning tarafdorlari inson miyasida yuz beradigan sun'iy jarayonlarni modellashtiradi. Shunday qilib, SI his qilish mexanizmlarini tushunish, miyaning ishlash usullarini ochish, biologik tuzilmalarni modellashtirish uchun texnik vositalar yaratish va ulardagi jarayonlarni o'rganadi.
Amaliy jihatdan neyron kabi elementlarning yaratilishi, ularning biror tizimlarga birlashtirilishi neyron tarmoq(NT)larini, neyrokompyuterlarni hosil qiladi. Ayni paytda ushbu texnologiyalar juda istiqbolli va jadal rivojlanmoqda.
SI bo'yicha ikkinchi, lekin asosiy nuqtai nazar - bu asosiy maqsad biologik tizimning texnik analogini yaratish emas, balki tizimning ishlashini to'g'ri modellash, ya'ni intellektual deb hisoblangan muammolarni hal qilish uchun vositalarni yaratishdir.
SIning birinchi yo'nalishi intellektual faoliyatning neyrofiziologik va psixologik mexanizmlari va insonning oqilona xatti-harakatlari haqidagi ma'lumotni ko'rib chiqadi [7]. SI tizimlari inson miyasi faoliyatini matematik izohlashga asoslangan va neyronga o'xshash tarmoq shaklida neyronga o'xshash element - neyronning analogi asosida amalga oshiriladi.
Neyronli tarmoqlar yaqinda SI sohasida eng istiqbolli sohalardan biriga aylandi va odamlar hayotining keng ko'lamdagi faoliyatiga kirib bordi.
Birinchi guruhning [7] tarmoqlari, masalan, xatolarni qayta targ'ib qilish tarmoqlari, Hopfield tarmoqlari va boshqalar, timsollarni aniqlash, nutqni tahlil qilish va sintez qilish, bir tildan ikkinchi tilga tarjima qilish va bashoratlash uchun ishlatiladi.
Ikkinchi guruhning [7] tarmoqlari murakkab ob'ektlar uchun real vaqtda boshqaruv tizimlari sifatida ishlatiladi. Bu oxirgi paytlarda ommalashgan boshqaruv, intellektual agentlar, virtual kotiblar sifatida faoliyat yuritadi. Ushbu guruhning o'ziga xos xususiyatlari ayrim ichki stimullarning paydo bo'lishi, o'zini o'zi o'rganish va real vaqtda ishlash imkoniyatlaridir.
Va nihoyat, oldingi ishlarni yanada rivojlantiradigan uchinchi guruhlar [7] tarmoqlari allaqachon neyronga o'xshash tizimlar bo'lib, ular ekzotik virtual shaxslarni yaratish, yashash joylari global Internet bo'lgan nusxalarini yaratishga qaratilgan. Bu yo'nalish faqatgina boshlanmoqda, ammo virtual odamlarning tug'ilishining guvohi bo'lishimiz, ilmiy-fantastik va kino ijodkorlari tomonidan batafsil bayon etilgan.