20-Mavzu: Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar

protektsiomum siesatini olib boradilar. Protektsiomum siyasati bir qator iqtisodiy mexanizmlarni qwllash orqali yurgizishda va bularning ichidagi eng tasirchan mexanizm bois tuzimidir. Bajxona siesati orqali chet davlatlarning tovarlarining miliy bozoriga kuplab kelishini taqiqlash yaki unga sharoit yaratib berish mumkin. Bu bozorda amalga oshiriladigan tadbirlar kuyidagilardan iborat.

1. 
   İchki bozorni ximoya qilish maqsadida import tovarlarga bois kushni kupaytirish.
   
2. 
   Mamlakat ichgarsida ishlab chiqarilgan tovarlarning sotilishini kupaytirish maqsadida, import kvatasi urnatiladi.
   
3. 
   Kelaetgan tovarning istemol uchun yaramliligi va ekologik tazaligiga talab oshiriladi.
   
4. 
   Uz mah’sulotlarining sotilishini rag’batlantirish maqsadida davlat subsiyalar ajratish mumkin.
   
5. 
   Chetdan keltiriladigan tovarlar uchun ajratilgan valyuta miqdorini cheklab kuyadi va xakozo.
   

Lekin bu chora-tadbirlari qwllashining chegaralari bulishi kerak. Chunki bu siesat bir tomonidan mamlakatga foyda keltirsa, ikkinchi tomonidan Xalqaro savdaning rivojlanishiga aksincha tasir kwrsatishi mumkin. Shuning uchun uzaro savdoni rivojlantirish maqsadida 1-chi marta 1946 yili KATT bitimi imzolandi. Bu bitimga 23 ta davlat qatnashib, u davlatlar urtasidagi savdo va bois siyasatni uz-aro kelishuvlar asosida olib borishga qaratilgan.
Bundan sung 1956 yilda Evropa İqtisodiy ulomasi (EİU) uzilib, u "umumiy bozor» degan nomdi oldi. Bu uyushmaning asosiy maqsadi unga azo bulgan davlatlar wrtasida ishchi kuchi va kapitalning erkin h’arakat qilishga erishishdan iborat. Hozirda h’am Garbiy Evropaga mamlakatlar bir xil pul birligini joriy etish, bois ommoviy mulk etish va xatto chegaralarini h’am olib tashlab yagona bozorni tashqil qilishni amalga oshirmoqdalar.