20-Mavzu: Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar

raqiblariga teng kelishi mumkin.
Bugungi kunda Wzbekiston asosan h’am oshe maxsulotlaridan Xalqaro meh’nat taqsimotida eksport usulidan foydalanish mumkin. Wzbekiston Xalqaro moliyaviy va iqtisodiy tashqilotlariga va BMT ning iqtisodiy buginlarida xalqaro valyuta fondi va xakozalariga azo bulib mustaqil faoliyat kwrsatmokda. Shu jumladan Wzbekiston Markaziy Osie mamlakatlari bilan birgalikda Turkiya, Eron va Pokiston va boshqada davlatlar tamonidan tuzilgan iqtisodiy h’amkorlik tashkilotlariga azo buladi. Chet el davlatlari bilan tashqi savdo aloqalarni urnatgan. Kushma karxonalar vujudga keldi. Milliy iqtisodietimizga chet el investitsiyalarining kirib kelishiga qulay iqtisodiy h’uquqiy sharoitlar imtiezlar yaratilib va ular kafolatlanmokda. Uning natijasida UzDEU-avto kabi yirik karxona ishga tushirildi. Respublikada yangi zamonaviy avtomobilsozlik tarmogi vujudga keldi.
Bozor shakllari xilma-xil bulib bunda jaxon bozari katta urinni egallaydi. U uzining miqesi buyicha keng xajmli bulib, davlatlar wrtasidagi iqtisodiy aloqalarning etakchi, soh’asi h’isoblanadi. Tarixiy jixatidan olib qaraganda jaxon bozori tashqi savdoning rivojlanishi vujudga keldi.
Jaxon bozorining subektlari bulib, davlatlar va ular nomidan qatnashadigan tashqilotlar, orxonalar, firmalar h’isoblaniladi. Jaxon bozorining h’arakati barcha mamlakatlar uchun majbur bulgan umumiy talablar asosida amalga oshiriladi. Yani jaxon bozorida davlatlar wrtasidagi ologalar tenglik, erkinlik va mustaqillik qoidalari asosida urnatiladi. Bulardan tashqari Xalqaro sovdo munasabatlarida tomonlarining manfaltlari h’am aloxida ah’amiyatga ega.
Xar bir davlat uz manfatidan kepib chiqqan h’olda jaxon bozorida ishtirok etadi va uzining tasir etiborini kuchaytirish va bunda uz urnini egallash uchun h’arakat qiladi. albatda bunga erishish uchun xar bir davlat jaxon bozoriga raqobatga chidamli maxsulot turlarini etgazib berishlari kerak. Odatda mamlakatda kolgan tovarni ishlab chiqarish boshqa mamlakatlarga nisbatan orzonga tushsa bunday tovarlar eksport qilishadi. Agar tovarlarni mamlakat ichida ishlab chiqish uni chetdan olib kelishga nisbatan kup xarajatlarni talab gilsa bunday tovarlarning miqdori kulayli buladi.
Eksport va importning yangi milliy maxsulotdagi xissasiga qaray toshqi sovdoning mamlakatlar iqtisodietidagi urnini aniqlash mumkin. Agar mamlakat balansida importining xissasi eksportdan oshib ketsa tulov balansi salbiy savdoga ega buladi. U tashqi savdo defitsitiga olib kelib, uni tulash uchun davlat qarz oladi. Qarzni tulash uchun esa ichgi istemol kamaytiriladi.
Mamlakatlar uzining ishlab chiqarishini import tovarlardan ximoya qilish maqsadida