Mavzu: Xalqaro savdo nazariyasi

Nisbiy afzallik nazariyasi

Reja

• Xalqaro savdoning zarurati va uning asosiy ko’rinishlari
• Xalqaro savdo nazariyasida A.Smit nazariyasi
• Mutlaq va nisbiy afzallik nazariyalari

Xalqaro savdo bu turli davlat-milliy xoʻjaliklari oʻrtasidagi tovar va xizmatlarning ayirboshlash jarayonidir. Xalqaro savdo qadimdan mavjud boʻlsada, faqat XIX asrga kelib, yaʼni deyarli
barcha rivojlangan mamlakatlar
xalqaro savdo aloqalarida ishtirok eta
boshlashi bilan jahon bozori shakliga
kirdi. Xalqaro savdo tashqi savdo
aylanmasi, eksport va import, savdo
balansi kabi koʻrsatkichlar bilan tavsiflanadi.

Jahon savdosi tashqi iqtisodiy

aloqalarning asosiy shaklidir.
Jahon savdosining chuqurlashuvi natijasida
kengayishi va kapitalni chetga
chiqarish imkoniyati yuzaga keldi va unga
valyuta, Tashqi muhim
bog’liq ravishda xalqaro moliya kredit munosabatlari rivojlanadi. savdoning vujudga kelishi ikki obyektiv sabab bilan izohlanadi.
Birinchidan, bu tabiiy vaxom ashyo resurslarining mamlakatlar o’rtasida notekis taqsimlanganligi. Eng katta xududga ega bo’lgan yoki rivojlangan davlatlar xam barcha resurslar bilan ozini to’liq taminlay olmaydi. Ular o’zlarida ortiqcha bo’lgan resurslarni eksport qilishga va mamlakatda takchil bolgan resurslarni import kilishga majburlar.
Tashqi savdoning vujudga kelishi ikki muhim obyektiv sababi
Xalqaro savdo rivojlanishining zarurligini belgilovchi ikkinchi muhim sabab shundaki xamma mamlakatlar ham barcha turdagi maxsulotni bir xil samaradorlik bilan ishlab chiqara olmaydi. Ya’ni bir tovar Yaponiyada arzon ishlab chiqarilsa, ikkinchi tovar O’zbekistonda arzon ishlab chiqarilishi mumkin. Shu sababli resurslardan samarali foydalanish maqsadida mamlakatlar ixtisoslashadilar va o’zaro savdo- sotiqni yo’lga qo’yadilar.
Xalqaro savdo maxsulotlari, xizmatlar va fan-texnika malumotlarini ayirboshlashning barcha ko’rinishlari tashqi savdo operatsiyalari yordamida amalga oshiriladi. Ular o’z navbatida eksport, import, reeksport va reimport operatsiyalariga bo’linadi.
Eksport operatsiyasi - maxsulotlarni chet mamlakatlarga chiqarish.
Import operatsiyasi - maxsulotni xorijiy sherikdan sotib olish va uni mamlakatga olib kelish.
Reeksport operatsiyasi - avval import qilingan va qayta ishlov berilmagan maxsulotni chet elga olib chiqib sotish.
Reimport operatsiyasi - avval eksport qilingan va u erda qayta ishlov berilmagan maxsulotni chet elda sotib olish va mamlakatga olib kelish.
Xalqaro savdo nazariyasi rivojlanishining keyingi bosqichi A. Smit - yaratuvchi nomi bilan bog'liq mutlaq ustunlik nazariyasi... A. Smit hukumatning vazifasi muomala sohasini tartibga solish emas, balki erkin savdo rejimini qo'llab -quvvatlashni hisobga olgan holda ishlab chiqarishni kooperatsiya va mehnat taqsimoti asosida rivojlantirish choralarini ko'rish, deb hisoblagan. Mutlaq afzalliklar nazariyasining mohiyati shundan iboratki, xalqaro savdo foydali bo'ladi, agar ikki davlat har biri arzonroq narxda ishlab chiqaradigan bunday tovar bilan savdo qilsa.
Mutlaq ustunliklar nazariyasi iqtisodiy liberalizm mafkurachisi A.Smitning umumiy iqtisodiy
ta'limotining faqat bir qismidir. Bu doktrinadan proteksionizmga qarshi, erkin savdo siyosati kelib chiqadi.
Mutlaq ustunliklar nazariyasi iqtisodiy liberalizm mafkurachisi A.Smitning umumiy iqtisodiy ta'limotining faqat bir qismidir. Bu doktrinadan proteksionizmga qarshi, erkin savdo siyosati kelib chiqadi.
Zamonaviy iqtisodchilar mutlaq afzalliklar nazariyasining kuchliligini, nafaqat milliy darajada, balki xalqaro miqyosda ham mehnat taqsimotining yaqqol ustunligini ko'rsatib berishida ko'rishadi. Zaif tomoni bu nazariya: nima uchun mamlakatlar mutlaq ustunlik bo'lmagan taqdirda ham savdo qilishini tushuntirmaydi.

Qiyosiy ustunlik nazariyasi

Bu savolga javobni boshqa ingliz iqtisodchisi D. Rikardo topdi qiyosiy ustunlik qonuni, unda aytiladi: xalqaro savdoning paydo bo'lishi va rivojlanishi uchun asos, mutlaq qiymatlardan qat'i nazar, tovar ishlab chiqarish xarajatlarida alohida farq bo'lishi mumkin.

Taqqoslash afzalligi qonunining roli va ahamiyati shundan dalolat

tashqi bo'lib
savdo aylanmasi kelgan va butun
beradiki, u ko'p yillar davomida samaradorligini tushuntirishda ustun iqtisodiy fanga kuchli ta'sir ko'rsatgan.

Qiyosiy ustunlik

Qiyosiy ustunlik - bu nisbatan past imkoniyatli xarajatlar bilan mahsulot yoki xizmatni ishlab chiqarish qobiliyati. Eslatib o'tamiz, imkoniyat xarajatlari - bu ma'lum bir mahsulotni ishlab chiqarishda boshqa tovarni ishlab chiqarishni rad etish bilan ifodalangan o'tkazib yuborilgan ishlab chiqarish imkoniyatlari.
Smit va Rikardodan keyingi ikki asr mobaynida xalqaro savdo nazariyasi jiddiy rivojlanishga uchradi, lekin asosiy tamoyillar deyarli o'zgarmay qoldi

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!