Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
VOLUME 1 | ISSUE 8
ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
214
w
www.oriens.uz
September
2021
universal ahloqiy qoidalar va boshqa muhim omillarni ko’rsatish mumkin. Ushbu
omillarning mehanizmlarini bilish, inson hulq-atvorini boshqarish va unda bolalikdan
ma’qullanadigan xulq ko’nikmalarini shakllantirish uchun o’ta
muhim ahamiyatga
egadir. Bu borada me’yor hissi shunday dolzarb tadqiqot predmeti sifatida
gavdalanadi. Zero, me’yor hissi insonning ichki nazoratchisi sifatida uning atrof-olam
bilan bo’lgan ta’sirlashuvi hususiyatlarini belgilab beruvchi
psixologik asoslardan
biridir.
Me’yor hissi haqida fikr yuritishdan avval, manbalarda me’yor
tushunchasiga
berilgan ta’riflar bilan tanishsak:
1.Me’yor arabchada “o’lchov, andoza, chegara ” ma’nolarini, eski o’zbek-
adabiy tilida esa “tartib, daraja” ma’nolarini ifodalashda foydalanilgan.
2.Falsafiy nuqtayi nazardan- dialektikani ifodalovchi kategoriya sanalib, miqdor
o’zgarishi obyekt sifatining o’zgarishiga olib keladigan chegara, o’zgarishga olib
keluvchi hudud sanaladi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Me’yor hissining morfologik ta’rifiga ko’ra, uni o’z orginalligiga ega bo’lgan,
his qilinuvchi, ba’zan sezilmas jamiki soha va hissiyotlar markazida turuvchi, nozik
chegaralar orqali insonni ma’lum darajalarni egallashini ta’minlovchi
psixologik
hodisa sifatida tushunish to’g’ri bo’ladi.
Manbalardan me’yor tushunchasiga antik davr falsafasidan boshlab juda chuqur
va muhim e’tibor qaratilganligini kuzatishimiz mumkin. Platon “Har narsada o’lchov
bor” deyish orqali go’zallik va chiroyni nazarda tutadi. Demokrit “Barcha narsada
me’yorni bilish ulkan fazilatdir” deya u ham san’at va estetika doirasida “oltin
o’rtalik” yuksak insoniy fazilat va qadriyat darajasida tahlil qilgan. V.I.Petrushkin
me’yor tushunchasi doirasidagi fikrlarini havola qilayotganda
tabiiy va uzluksiz
jarayon sanab, erta yosh bosqichidan sun’iy singdirish va tabiiy amaliyot orqali
mustahkamlash zarur bo’lgan tushuncha ekanligi haqida fikr yuritadi [1].
Me’yor
tushunchasi qadimgi Hindiston, Xitoy va Yunonistondagi falsafiy
qarashlarida shakllana boshlagan. Markaziy Osiyo mutafakkirlari (Ibn Sino, Beruniy
va shu kabilar) ham ushbu atamadan asarlarida foydalanganlar [7].
Antik mifologiyada me’yor hudosi Nemizida hisoblangan. Grek donishmandlari
uni alohida ulug’laganlar. Sababi, vaziyat, hodisa va holatlarni tahlil qilishda uning
o’rni beqiyos hisoblangan [5].
Shekspir dramaturgiyasida ham renessans davridagi ma’lum bir voqea hodisalar
ustidan kinoyali yumor orqali qattiq kulgiga olinadi. “Meyorning me’yori”,
“Venetsiyalaik haridor” nomli asarlarini me’yorning yetishmasiligi va me’yordan