21. yüzyılda pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkede sosyal belediyecilik anlayışıyla yerel yönetimler sosyal politikada etkin rol almaktadır

3. BAKÜ BELEDİYELERİNİN OLUŞUMU, MEVCUT DURUMU VE FAALİYET ALANLARI
3.1. Bakü belediyelerinin oluşumu
Azerbaycan'da yerel özyönetim kurumları olan Belediyelerin kuruluş tarihi ve yerel özyönetim geleneklerinin tarihini araştıranların çoğu, Azerbaycan belediyelerin kuruluş tarihini yanlışlıkla Azerbaycan Cumhuriyeti'nde 12 Aralık 1999'da yapılan belediye seçimlerinin tarihine bağlamaktadırlar ve belediyelerin yaşını da bu tarihten hesaplıyorlar. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde ilk belediye seçimlerinin 12 Aralık 1999'da yapıldığı doğrudur. Ancak Azerbaycan'da yerel özyönetim gelenekleri ve belediyelerin kuruluşu tarihi 12 Aralık 1999'dan başlamaz. Azerbaycan'da belediyecilik çok daha eski bir tarihe ve geleneklere sahiptir. Tarihe bakacak olursak, Azerbaycan'da ilk yerel özyönetim sisteminin Azerbaycan'ın Rusya Çarlığının bir parçası olduğu dönemde oluştuğuna tanık olabiliriz. Rusya Çarlığında şehirlerin hızla büyümesi, nüfusun artması ve sanayinin gelişmesi, imparatorluk içindeki idari sistem alanında bir takım reformların yapılmasını zorunlu kılmıştır.
Bu reformları gerçekleştirmek için Rusya Çarlığı, imparatorluktaki şehirlerin yönetilmesine ilişkin kurallar hakkında 16 Haziran 1870 tarihli bir karar aldı. Bu karara istinaden Rusya'nın tüm büyük şehirlerinde belediye yönetimlerinin düzenlenmesi ve duma seçimlerinin başlatılması planlandı. Çar fermanının ardından, Kafkasya ve Transkafkasya ülkelerinde şehir tüzüğünün uygulanmasının mümkün olup olmadığı konusunda valilere ve il başkanlarına görüş bildirmeleri talep edildi.
Verilen talebe cevaben Bakü Valisi Kolyubyak, yerel nüfusun yetersiz gelişmişlik düzeyini gerekçe göstererek mevcut düzenlemenin Bakü Valiliği şehirlerinde bir süreliğine uygulanmasının imkansız olduğunu belirtiyor. Görünen o ki, imparatorluk içinde yaşayan Rus olmayan milliyetler henüz kendilerini yönetebilecek durumda değiller. Bu nedenle Azerbaycan'da ilk olarak Rusya'nın iç valiliklerinde gerçekleştirilen belediye yönetimlerinin teşkilatlanması ve dumaların kurulması ancak 8 yıl sonra, yani 1878'de ertelenmiştir. Bakü şehrinde ilk kez, Bakü Şehir Duması'nın yerel özyönetim organı için seçimler yapıldı. Duma seçimlerinde herkes aday olamayacaktı, seçime katılım için bir takım kısıtlamalar ve ön koşullar getirildi.
Yasaya göre, Bakü Şehir Duması'ndaki Azerbaycanlıların sayısı, toplam üye sayısının yarısından fazla olmamalıdır. Daha sonra 1892'de kabul edilen yasaya göre Duma üyelerinin 1/3'ünün Hristiyan, 1900'deki değişikliklere göre ise Duma üyelerinin yarısının Hristiyan olması gerekmektedir. Şehir tüzüğünün 20. maddesine göre, sadece taşınmaz mal sahibi olanlar veya şehir vergisi ödeyenler, bedeli 1500 manattan az olmamak kaydıyla belediye üyeliğine hak kazanırlar. 25 yaşını doldurmuş, imtiyazlı kast mensubu olup, ticari veya sanayi işletmesi bulunan kişilere seçilme hakkı tesis edilmiştir. Bu nedenle önceleri büyük petrol sanayicileri, tüccarlar, fabrikalar ve armatörler Duma üyeliğine seçildiler. Kısıtlamalara göre sadece Hasan bey Zerdabi, öğretmen Habib bey Mahmudbeyov, A. M. Topçubaşov gibi çok az aydın yerel nüfusu temsil etme hakkına sahipti. H. Z. Tağıyev, Şemsi Asadullayev, İbrahim bey Aşurbeyov, Ali İskender Aşurov, İsabey Hacınski, Agabala Guliyev, Musa Naghiyev, Necefgulu Sadigov ve diğerleri, Bakü'nün zenginleri arasından Duma üyeliğine seçildiler. Şehir tüzüğüne göre, yüksek mülk değerlerine sahip olan kadınlar, yüksek idari pozisyonlar ve yerel polis memurları Duma'ya aday olma hakkından mahrum edildi.
İlk seçimde 72 Duma üyesi seçilmesine rağmen Duma'nın üye sayısı 75'e çıkarıldı. İlk duma seçiminde Bakü Şehir Duma'sına seçilen 72 kişilik delegasyonun 36'sı yerel Müslüman nüfustan, geri kalanı, yani kalan yarısı ise Hıristiyan nüfustan seçildi. Duma üyeliğine seçilen temsilciler 4 yıllık bir süre için seçilir ve glasny olarak adlandırılırdı.
Bakü Şehir Duması, modern Azerbaycan'ın belediye sistemi olan bir meslek grubu olarak oluşturulmuştur. Örneğin, Bakü Şehir Duması, seçilmiş glasnilerden oluşan temsilcili bir kolej organı olarak kabul edildi ve Bakü belediye yönetiminin idari organıydı. Duma, şehir belediye idaresi başkanı tarafından yönetildi ve yasaya göre, duma başkanı sadece Rus vatandaşı seçilebilirdi. Duma'nın ilk toplantısı, 1878'den 1879'a kadar belediye başkanı olarak görev yapan Bakü Şehri belediye başkanı Iosif Dzakerli'nin başkanlığında 14 Ocak 1878'de yapıldı. Duma toplantılarında kararlar Anayasa'nın 66. maddesine göre basit çoğunluk ilkesine göre yapılmakta, Duma'daki toplantılar ve tüm işler Rusça olarak yürütülmektedir.