3-Mavzu: Proyeksion chizmachilik. O‘z DSt 2.305:97 Ko‘rinishlar.
Mashg’ulot rejasi:
1. Umumiy tushunchalar
2. Asosiy ko’rinishlar
3. Bosh ko’rinish
4. Qo’shimcha va mahalliy ko’rinishlar
5. Ko’rinishlarni formatga
joylashtirish
6. Buyumning ikki ko’rinishi bo’yicha uchinchisini topish.
1. Umumiy tushunchalar
Chizmachilikda detalning shaklini to‘liq ifodalash maqsadida turli tasvirlar
(ko‘rinish, qirqim, kesim) dan foydalaniladi. Ko‘rinish
deganda detalning
kuzatuvchiga nisbatan ko‘rinib turgan tomonining proyeksiyalar tekisligidagi
tasviri tushuniladi. Ular asosiy, qo‘shimcha va mahalliy ko‘rinishlarga bo‘linadi.
2. Asosiy ko‘rinishlar
Kubning ichiga joylashgan buyumning kub tomonlaridagi
oltita tasviri
asosiy ko‘rinishlar deb ataladi. Buyumning tasviri kub tomonlariga 3.1-shakl, a da
ko‘rsatilgandek proyeksiyalanadi. Kub tomonlarida buyumning oldidan, ustidan,
chap yondan, o‘ng yondan, pastdan va orqadan ko‘rinishlari
tasvirlanadi
(3.1-shakl, b).
3. 1a -shakl.
3. Bosh ko‘rinish
Bu asosiy ko‘rinishlardan frontal tekislikdagi ko‘rinishi bosh ko‘rinish deb
ataladi. Shuning uchun ham detalni bu tekislikka nisbatan shunday joylashtirish
kerakki, undagi ko‘rinishi bo‘yicha shakli va o‘lchamlari to‘g‘risida ko‘proq va
aniqroq tasavvur qilishga imkon yaratilsin. Detal
chizmasi chizilayotganda
ko‘rinishlar sonini eng kam bo‘lishiga, lekin unda detal to‘g‘risida to‘la ma’lumot
beradigan bo‘lishiga harakat qilinadi. Bunda standartlarda belgilangan shartli
belgilar va yozuvlardan to‘la foydalanish talab qilinadi.
4. Qo‘shimsha va mahalliy ko‘rinishlar
Chizmada ko‘rinishlar sonini kamaytirish maqsadida
detalning bir qismini
alohida ko‘rsatish uchun qo‘shimсha va mahalliy ko‘rinishlar tadbiq qilinadi.
Mahalliy ko‘rinish ingichka to‘lqin chiziq bilan chegaralanib qo‘yiladi.
3.2-shakl, a da detalning yonidan ko‘rinishini to‘la chizish o‘rniga uning
kerakli qismi tasvirlangan. 3.2-shakl, b da
esa val qismining shponka
o‘rnatiladigan ariqcha (paz) qismi tasvirlanishi bilan detalning ustdan ko‘rinishiga
hojat qolmaydi. Bunday tasvirlashlar mahalliy ko‘rinishlar deyiladi.
3.1b-shakl
b.
3.2-shakl
Agar detalning qandaydir bir qismi asosiy ko‘rinishlarda shakli buzilmay
tasvirlanishi mumkin bo‘lmasa, unda qo‘shimсha ko‘rinish qo‘llaniladi (3.3-
shakl,a). Qo‘shimсha ko‘rinish proyeksiyalar tekisliklarining
heсh qaysi biriga
parallel
bo‘lmagan
tekislikda
tasvirlanadi
va ko‘rsatkiсh qo‘yilib