3 Moyli urug‘larni saqlash

2.2 Urug’larning nafas olish jarayoni. 
Urug’ tirik organizmdir. Normal 
sharoitda u sekin-asta nafas oladi. Namlik oshganda achish jarayoni boshlanadi, 
nafas olish ham ko’chayadi va mag’izidagi zapas oziqlar sarflana boshlaydi.
Namlik va harorat ortishi fermentlar aktivligini oshiradi. Fermentlardan 
oksidaza va gidrolazalar ayniqsa tez rivojlanadi. Oksidaza mag’izining oqsil va 
boshqa moddalarni achitadi, gidrolaza esa organik moddalarning gidrolizlanish 
(parchalanish) jarayonini tezlatadi. Agar fermentlar aktivligi susaygan bo’lsa, u 
vaqtda urug’lar anabioz (tinish) holatida uzoq vaqt (5-10 yil) gacha saqlanishi 
mumkin. Agar fermentlar butunlay bo’lmasa, urug’lar ming yillab ham sof holatda 
bo’zilmay saqlanishi mumkin. Lekin uzoq vaqt saqlangan urug’larning sifati 
bo’ziladi, ulardan olingan yog’lar oziq-ovqatga yaramaydi. 
Nafas olish tezlashganda achigan urug’lar tarkibidagi 1 g uglevod 20934 J, 1 
g yog’ 37681 J energiya chiqaradi. Nafas olish doimiy oksidlanish-qaytarilish 
reaktsiyasi bo’lib, moddalar kimyoviy energiyasining biokimyoviy energiyaga 
aylanishidan iborat. Bunda uglevodlar qoyidagicha parchalanadi: 
 
C
6
 H
12
 O
6
 + 6CO
2
 
→
6 CO
2
 +6 H
2 
O +2822 J 

---

Bu reaktsiyada hosil bo’lgan suv va issiqlik achish jarayonini yanada 
ko’chaytiradi; natijada urug’larning bo’zilishi uzluksiz jarayonga aylanib ketishi 
mumkin. Bu jarayonning intensivligi ajralgan CO
2
miqdori orqali bilish mumkin. 
Nafas olish jarayonida biologik, kimyoviy va fizik xodisalar ro’y beradi. 
Nafas olishda o’zlashtirilgan kislorod miqdorining chiqarilgan (CO
2
) karbonat 
angidridning molyar yoki hajmiy miqdoriga nisbati