6 – laboratoriya ishi yarim o’tkazgichli to’g’irlagich va ko’chaytirgichlar tekshirish. Ishdan maqsad

6 – LABORATORIYA ISHI


Yarim o’tkazgichli to’g’irlagich va ko’chaytirgichlar tekshirish.


Ishdan maqsad: 1. Parallel o‘yg‘otishli uzgarmas tok generatorining tuzilishi va ishlash prinsipini urganish. 2. Generatorning pasportida berilgan malumotlar bilan tanishish va asosiylarini daftarga yozish. 3. Generatorni boshkarishni urganish, uning asosiy xarakteristikalarini olish va kurish.
Qisqacha nazariy ma’lumotlar: O‘zgarmas tok generatori aylanma xarakatli mexanik energiyani elektrik energiyasiga uzgartirib beradi. U uchta asosiy kismdan: mashinaning qo‘zg‘almas uzgarmas tok elektromagniti (stator), mexanik energiya tasirida uzgaruvchan EYUK ni hosil kiluvchi yakor va uzgaruvchan EYUK ni uzgarmas EYUK ga aylantirib beruvchi chutkali kollektordan iborat. Bu labaratoriya ishida generator yakorini aylantiruvchi mexenik energiya manbai sifatida qisqa tutashtirilgan rotorli uch fazali asinxron dvigatel xizmat kiladi. Generatorning uygatish chulgami yakorga parallel ulangan buladi. Generatorning nomi shundan kelib chikkan bazan shuntli generator deb xam ataladi. O‘yg‘otish chulgami esa shuntli o‘yg‘otish chulgami (sh.u.ch.) deyiladi.

A V S

n
8.1-rasm

1.Salt ishlash xarakteristikasi- generatorning aylanish tezligi uzgarmas bulib, uning kismalaridagi kuchlanish U ning o‘yg‘otish toki I_u ga boglikligini ifodalovchi egri chizik, yani: I_N=0; U₀ » E=f(I_u); n=const.
Odatda, yakor chulgamida o‘yg‘otish tokidan hosil bulgan kuchlanishning pasayuvi xisobga olinmaydi. CHunki o‘yg‘otish toki nominal tokning juda kichik ulushini tashkil etadi, yani I_u=(0,02¸0,05) I_nom. Salt ishlash xarakteristikasi generatorning uz-uzidan o‘yg‘otish jarayonida olinadi. Bu xarakteristika mashinaning magnit xususiyatlarini aniklashga yordam beradi.
2.Tashqi xarakteristika- O‘yg‘otish reostatidagi rostlash reostatining karshiligi va yakorning aylanish tezligi uzgarmay turganida generator kismalaridagi kuchlanishning nagruzka toki bilan kanday boglanganligini kursatuvchi egri chizik, yani: n=const va R_r=const bulganda U=f(I). Istemolchi toki I=U/R_N bulib, I_ya=I+I_u,
Tashki xarakteristika rostlanmaydigan generatorning elektr xususiyatlarini aniklashga yordam beradi. Nagruzka tokining paydo bulishi yakor kismalaridagi kuchlanishni pasaytiradi. Generatorning elektr muvozanat xolatiga muvofik yakor kismalaridagi kuchlanish U=E-I_ya·R_ya»E-I·R_ya
Istemolchi toki I ning orta borishi bilan yakor chulgamlaridagi ichki kuchlanishning pasayuvi tobora kupayib, generator kismalaridagi kuchlanishning pasayishiga sabab buladi. Uz navbatida o‘yg‘otish zanjirining uzgarmas karshiligida kuchlanishning pasayishi uyg‘otish tokining ham pasayishiga sabab buladi. I_u =U/R_u.ch.+R_r
Natijada magnit okimi F va EYUK E kamayib, kuchlanishning bundan keyingi pasayuvi hosil buladi. Mikdor DU%=U₀-U_nom/U_nom×100% kuchlanishning nominal pasayuvi xisoblanib, 10 dan 15% foizgacha bo‘ladi. SHunday kilib tashki xarakteristika nagruzka uzgarganida generator kuchlanishining barkarorligini kursatadi.
3. Rostlash xarakteristikasi- generator kismalaridagi kuchlanish va yakorning aylanish tezligi uzgarmay turganida o‘yg‘otish tokining istemolchi toki bilan kanday boglanganligini kursatuvchi egri chizik, yani n=const va U₀=const bulganda I_u=f(I).
Elektr energiyasi istemolchilari(elektrodvigatellar, lampalar va b) ning yaxshi ishlashi uchun, manbadan olinadigan kuchlanish, nagruzka uzgarishi bilan uzgarmasdan, nominaliga teng bulishi kerak. SHuntli generatorda nagruzka uzgarishi bilan kuchlanishni bir xil saklash imkoniyati bor. SHuning uchun o‘yg‘otish zanjiridagi rostlash reostati R_r yordamida o‘yg‘otish toki I_u ni shu bilan birga magnit okimi F ni EYUK E ni uzgartib kuchlanishni U=const ushlab turiladi. Barcha generatorlar kuchlanish rostlagichi bilan jixozlanadi.