6. MÜASİr az-n əDƏBİ DİLİ. indd

d = nn – sənnən
1
sərinlik – n
→
l = nn – sərinnik
pionerlər – r
→
l = rr – pionerrər
çatlamaq – t
→
l = tt – çattamaq
tapmaq – p
→
m = pp – tappaq və s.
Bu misalların hamısında birinci yerdə duran səs özün-
dən sonrakı səsə təsir edib onu assimilyasiyaya uğratmışdır.
b) Geri assimilyasiya. İkinci səsin birinci səsə olan tə-
siri nəticəsində əmələ gələn assimilyasiyaya geri (reqressiv) 
assimilyasiya deyilir. Geri assimilyasiyanın istiqaməti şəkil-
çidən kökə və ikinci sözdən birinci sözə tərəf olur; məsələn:
dinməz – n
→
m = mm – dimməz
yavaşca – ş
→
s = cc – yavacca
növbətçi – t
→
ç = çç – növbəççi
adsız – z
→
s = ss – assız
süzsək – z
→
s = ss – süssək və s.
Dilimizdəki irəli assimilyasiyaya nisbətən geri assi-
milyasiya azlıq təşkil edir.
§46. Assimilyasiyaya uğrayan səs təsirinə düşdüyü 
səslə ya tam həmcinsləşir, ya da məxrəccə ona yaxın səsə 
çevrilir.
Assimilyasiyanın keyfiyyəti. Bu cəhətdən assimilya-
siya hadisəsi tam və natamam ola bilir.
1
Oxun istiqaməti təsir edən səsi göstərir.

---

M Ü A S İ R A Z Ə R B A Y C A N Ə D Ə B İ D İ L İ
96
Tam assimilyasiya. Təsirə düşən səsin təsir edən səs-
lə tamamilə həmcinsləşməsinə tam assimilyasiya deyilir; 
məsələn:
Onlar – n
→
l=nn – onnar
Torlu – r
→
l=rr – torru
Şəkərli – r
→
l—rr – şəkərri 
Qatlamaq – t
→
l=tt – qattamaq
Bəyənmək – n
→
m=mm – bəyəmmə
Gözətçi – t
→
ç=çç – gözəççi və s.
Bu misallarda n səsi l səsinə, r səsi l səsinə, t səsi l sə-
sinə, n səsi m səsinə, t səsi ç səsinə təsir edərək, onu tama-
milə eyni məxrəcli səsə çevirmişdir.