8-Laboratoriya ishi Mavzu: Massa spektrometrik uslubidan foydalanib neft-gaz mahsulotlarini analiz qilish. Ishdan maqsad

G =
Bu еrda: G–genrikoeffisienti;
S–sorbentning birlik hajmdagi modda miqdori;
S_G–tashuvchi–gazbirlik hajmdagi modda miqdori.
O’zi yozib oluvchi qurilma tomonidan yozib olingan хromatogramma kolonkadan chiqayotgan aniqlanayotgan komponent miqdori bilan namuna kiritilgan vaqtdan boshlab kolonka orqali o’tkazilgan aralashma hajmi orasidagi bog’liqlikni ko’rsatuvchi egri chiziqni ifodalaydi (4 - rasm).

4–rasm.Bir komponent uchun analizning ko’rinadigan chiqish egri chizig’i.
Kalibrlash koeffisientlarini aralashmaning bir komponentiga K=1,0 deb qabul qilib, qolganlarini unga nisbatan aniqlanadi. Buning uchun biri standart, ikkinchisi K qiymati topilishi lozim bo’lgan binar aralashma хramatagrammasi yozib olinadi. Bunda analiz qilinayotgan aralashmadagi moddalarga mos хromatografik cho’qqi yuzalari nisbatlariga monand holdagi ma’lum og’irlik nisbatlardagi binar komponentli aralashma bo’lishi kerak. Kalibrlash koeffisientlari qiymati quyidagi formula bilan hisoblanadi:

Buerda: g_i va g_cm binar aralashma tayyorlanayotgandagi analiz qilinayotgan va standart moddalarning grammlarda ifodalangan miqdori.
Aniqlashusuli: Uzunligi 170 sm, ichki diametri 6 mm bo’lgan kolonka 0,25–0,50mm donadorlikka ega bo’lgan qattiq tashuvchi–INZ–600 markali g’isht bilan to’latiladi. Ushbu tashuvchi kolonkaga joylanguncha o’z og’irligini 10%-m miqdorida polietil englik ol’adipinat yoki dinonilftalat bilan shimdiriladi va хromatograf termostatiga o’rnatiladi. Termostat haroratini 80^oC gacha ko’tariladi va butun tajriba davomida birday ushlab turiladi. Butun sistemanigeliy (vodorod) bilan shamollatilgan so’ng hamda topshiriq bo’yicha qurilmani rejimga chiqarilgandan so’ng “ноль” chizig’ini doimiyligiga erishiladi. Tashuvchi–gazgeliy (vodorod) ning hajmiy tezligi 100 sm³/min. Atrofida bo’lishi kerak.
Хromatografga modda namunasini kroshpris yordamida 1-5 mkl miqdorda kiritiladi. Namunaning hajmini chiqayotgan hamma cho’qqilar diagramma qog’ozida sig’a olishini e’tiboriga olgan holda tanlab oladilar.
Individual uglevodorodlar хromotogrammalarini olib, siklogeksan bo’yicha ularning nisbiy ushlanish hajmlarini hisoblab topiladi. Olingan natijalarni quyidagi 1–jadvalga joylashtiriladi.
1–jadval.

Modda	L, mm	VR nisb.
Siklogeksan Benzol Toluol Etilbenzol		1

Tadqiqot qilinayotgan aralashma хromatagrammasi yozi bolinadi va ma’lumotlar jadvalga kiritiladi.
2–jadval.

Cho’qqitartibraqami	L, mm	VRnisb.	Modda	h mm	Μ 0,5	C	K	K x	Aralashmadagi modda miqdori, %

Aralashma komponentlari nisbiy ushlanish hajmlarini uglevodorodlarning nisbiy ushlanish hajmlari bilan taqqoslab, aralashma komponentlarini indentifikasiya qiladilar.