8-mavzu. Moddiy, mehnat haqi va ustama xarajatlari hisobi mavzu rejasi: Xarajatlar to‘g‘risida tushuncha

1. Mahsulot ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar: 
a) bevosita va bilvosita material xarajatlar; 
b) bevosita va bilvosita mehnat haqi xarajatlari; 
v) boshqa bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan ishlab chiqarish xususiyatiga 
ega bo‘lgan ustama xarajatlar. 
Bevosita
xarajatlar deb, mahsulotning ayrim turlari tannarxiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri, 
ya’ni bevosita o‘tkaziladigan xarajatlarga aytiladi.
Bilvosita,
ya’ni egri xarajatlar deb, 
hisobot oyi davomida yig‘ib-taqsimlovchi hisobvaraqlarda hisobga olinib, tannarxni 
kalkulyatsiya qilishda, mahsulotning ayrim turlari tannarxiga biron-bir ko‘rsatkichga 
mutanosib ravishda taqsimlash yo‘li bilan qo‘shiladigan xarajatlarga aytiladi. 
2. Davr xarajatlari (operatsion xarajatlar): 
a) mahsulot sotish xarajatlari; 
b) ma’muriy yoki boshqaruv xarajatlari; 
v) boshqa operatsion xarajatlar va zararlar; 
3. Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar: 
a) foizlarni to‘lash bo‘yicha xarajatlar; 
b) xorijiy valyuta bilan operatsiyalar bo‘yicha kurslardagi salbiy farqlar; 
v) qimmatbaho qog‘ozlarga qo‘yilgan mablag‘larni qayta baholash natijasidagi 
zararlar; 
g) moliyaviy faoliyat bo‘yicha boshqa xarajatlar; 
4. Favqulodda xarajatlar
daromad (foyda)dan olinadigan soliq to‘lagunga qadar 
foyda va zararlarni hisoblab chiqishda hisobga olinadi. 
Mahsulot (ish va xizmat)lar ishlab chiqarish tannarxiga bevosita mahsulot (ish va 
xizmat)larni ishlab chiqarish bilan boG‘liq bo‘lgan, ishlab chiqarish texnologiyasi va uni 
tashkil etish bilan shartlangan xarajatlar kiritiladi. Yuqoridagi xarajatlar iqtisodiy 
mazmunga ko‘ra quyidagi elementlar bilan guruhlarga ajratiladi: 
-
ishlab chiqarish moddiy xarajatlar (qaytariladigan chiqitlar qiymati chiqarib 
tashlangan holda); 
•