dirirlər və deyirlər ki, İnternetdə baza protokolu TCP/İP-dir. Bü-
tün digər protokollar onların əsasmda qurulur.
Qlobal şəbəkənin son istil'adəçiləri 4 bitə bölünmüş 32 bit ün-
vana malik və onluq formatda (256.256.256.256) verılon host-
kompüterlərdir (və ya qurğulardır), çünki ikili şəkildo o insanlar
tərəfmdən pis qəbul olunur.
Məhz onlarm əsasında İntemet fəaliyyət göstərir.
TCP protokolu informasiyanı porsiyalara bölür, bütün porsiya-
lan nömrələyir ki, onlarm əldə olunması zamanı informasiyant
yığmaq mümkün olsun. Hər bir paket TCP başlığın alır, buradan
alıcmın ünvanmdan başqa səhvlərin düzəldilməsi və paketlərin
Ötürülməsi ardıcılhğı barədə məlumat olur. Daha sonra TCP pa-
ketlər daha kiçik İP paketlərə bölünür.
Paketlər üç müxtəlif səviyyədən ibarətdir, onlann hər birindən
əlavə məlumatları, TCP informasiyası, İP informasiyası vardır.
Paket göndərilməmişdən ə w ə l TCP protokolu nəzarət məblə-
ğin hesablayır. Daxil olan zaman nəzarət məbləği hcsablanır, pa-
kct zədələnmişsə, təkrar göndərilmə təklif olunur.
Sonradan qəbul edən proqram İP paketlərini TCP paketlorino
birləşdirir, onlardan ılkin məlumatlar yenidən quruhır.
TCP/İP protokoiian kompüterlər arasmda informasiya ötürül-
məsini təmin edir. Bütün digər protokollar onlarm köməyi ilə
müxtəlif İnternet xidmətlərin reallaşdırır.
12.4. İnternet ehtiyyatlarının qısa xarakteristikası
İntemetin informasiya ehtiyyatları - bu texnologiyalar vasitəsi
ilə əlverişli olan informasiya texnologiyalanmn və verilonlor ba-
zasınm hamısıdır. Onlann sırasına aiddir:
❖ elektron poçt
♦> Usenet telekonfrans sistemi
❖ FTP (File Transfer Protocol) fayl arxivlərinin sistemi
❖ WWW informasiya şəbəkəsi
♦> Gopher informasiya sistemi
♦> WAİS (Widc Area İnfrmation Service) mformasıya sistcmı
❖ LİSTSERV informasiya ehtiyyatları
♦> X .500 sorğu kitabları
♦> WHOİS sorğu xidməti
♦> Mailbase və TRİCKLE informasiya ehtiyyatları
İntemetin informasiya ehtiyyatlarına daxil olmanın əsas rejımi
- on-layndır. Hətta elektron poçt serverləri bır-bırı ilə interaktiv
rejimdə SMPT (Sımple Mail Transfer Protocol) protokolu üzrə
məlumatlarla mübadilə edir.
Yerli şəraitlərdə, telekommunikasiyaların inkişafma baxmaya-
raq, İntemetə daxil olmanm əsas vasitəsi elektron poçtdur.
Şəbəkənin sadalanan ehtiyyatlannın qısa xarakteristikasm
qeyd edək.
Elektron poçt. İnfomıasiya ehtiyyatlarınm ən vacibindən biri-
dir, elektron kommunikasiyalann ən kütləvi vasitəsıdır, İntemetin
istənilən istifadəçisi şəbəkədə öz poçt qutusuna malikdir. Nəzəro
alsaq ki, İntemet vasitəsi ilə on-line servisi olmayan bir neçə bey-
nəlxalq kompüter şəbəkələrinə məktub göndərib qəbul etmək
oİar, başa düşmək olar ki, poçt İntemetin adi informasiya servı-
sindən daha geniş imkanlar verir.
Eİektron poçt bir çox şeydə adi poçt xidmətinə bənzəyir. Kor-
respondensıya istifadəçi tərəfındən öz iş yerində və ya poçtun ha-
zırlanması proqramı və ya adi mətn redaktom tərəfmdən hazırla-
mr. Adətən poçtun hazırlıq proqramı mətn redaktorun çağırır, isti-
fadəçidə bu tip proqramı digər proqramlardan üstün tutur. Sonra is-
tifadəçi poçtun göndərilmə proqramın istıfadə edir (poçtun hazırlıq
proqramı göndərmə proqramın avtomatik hazırlayır). Standart gön-
dərmə proqramı sendmail proqramıdır, bu proqram adi poçtu gələ-
cək göndərmə üçün rabitə şöbəsinə çatdıran pot kuryeri kımi işlo-
yir. Unix-sistenılərdə sedmail rabitə şöbəsidır. O poçtu sortlaşdınr
və onu ünvanlara göndərir. Öz maşınlarmda poçt qutulanna malik
və poçt serverləri ilə kommutasiya olunan telefon xətləri vasitəsi
ilə işİəyən fərdi kompüter istifadəçiləri üçün əlavə hərəkətlər la-
zım ola bilər. Məsəiən, Relcom poçt xidmətinin ıstifadəçıləri poç-
tun poçt serverinə çatdırılmasmın həyata keçirən UTJPC
(Unix-to-Unix Copy Protocol) proqramın qoşmaiıdır.
İntemetdə elektron poçtun ışi üçün xüsusi SMPT protokoiu ha-
zırlanıh, onu əiavə olunma protokoludur və TCP nəqliyyat proto-
kolun istıfadə edirlər. Lakin bu protokoia bərabər telefon rabitə
xətlərinin istifadəçi üçün yararlı olan UUCP ıstifadə olunur. ReL
com elektron poçtunun istifadəçiiərinin çoxu poçtun qovşağa
məhz bu protokol vasitəsı ilə çatdırılmasını rcal istifadə edir.
SMPT vəUUCP arasmda fərq ondadır ki, birinci protokol istifada
edildikdə sendmail poçtu alan maşını tapmağa vo onunla on-linc
rejimində qarşılıqh əlaqəni quraşdırmağa çalışır ki, poçtu poçt
qutusuna ötürsün. UUCP istifadə edildikdə poçt poçt qutusuna bir
neçə dəqiqə ərzində çatdırılır və məlumatın aima vaxü aiıcının
öz poçt qutusuna baxıiması tezliyindən asılı olur.
Usenet. Bu İntemetin telekonfranslar sistenıidir. Sistem elanla-
rın eiektron lövhələri prinsipi üzərində qurulub, bu zanıan istəni-
lən istifadəçi öz məlumatın Usenet xəbərlər qurupundan binnə
yerləşdirə bilər və bu məlumat hənıin xəbərlər qrupuna yazılan
digər istifadəçilərə daxil olacaqdır. İnternetin molumatianmn bır
çoxu məhz bu üsulla yayılır, məsələn tez-tez verilən suallar siste-
mi (FAQ - Frequently Asked Questions) və ya proqram məhsulla-
rın reklamı. Usenet vasitəsi ılə virusda almaq oiar, əgər sizin poçt
ünvamnza gələn hər bir şeyi ard-arda sifariş edib açacaqsmızsa.
Usenet - beynəlxalq konfransların və seminarlann clan olunınası
üçün yaxşı yerdir.
FTP fayl arxivlərinin sistemi. Bu şəbəkədə son 10-15 il ərzin-
də yığılan mümkün məlumatın böyük saxlancıdır. İstənılən istifa-
dəçi bu saxlanca anonim daxıl olmanın xidmətlərindon istıfadə edə
biiərlər və onu maraqlandıran materiallann sürətini çıxarda bilərsi-
niz. FTP arxiviərində proqram təminatı həcmi informasiyanın tera-
baytların təşkil edir və heç bir istifadəçi və ya şəbəkə administrato-
ru sadəcə fıziki cəhətdən bütün məlumata baxa bilməz. FTP arxiv-
lərdə proqraınlardan savayı İntemet standartlann tapmaq olar -
FRC, press-relizlər, müxtəlif biiik sahəsi üzrə kitablar, əsasəndə
kompüter problematikası üzrə. Praktiki olaraq istənilon arxiv kata-
Dostları ilə paylaş: |