A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
n ə c i b b i r a ğ s a q q a l k i m i t ə s v i r e d i r l ə r . " İ s k ə n d ə r n a m ə " n i n b i r i n ci h i s s əs i n i n s o n u n d a Xı z r ı n ö l mə z l i k q a z a n m a s ı h aq q ı n d a b ə h s a ç a n b i r e p i z o d v a r d ı r . " D i r i l i k s u y u h aq q ı n d a ə f s an ə " n i " Ş ə r ə f n amə " n i n ə n p a r l a q e p i z o d l ar ı n d an b i r i s a y ma q mü mk ü n d ü r . N i z a m i ə s ə r l ə r i ü ç ü n b a ş q a f a n t as t i k v ə y a r ı m f a n t a s t i k o b r a z l a r d a s ə c i y y ə v i d i r – o n u n p o e m a l a r ı n d a d i v l ə r i , c i n l ə r i , p ə r i l ə r i , D ü n y a A ğ a c ı n ı n b u d a q l a r ı n a q o n mu ş s e h i r l i q u ş l a r ı , s e h i r l i y a r dı mç ı l a r v ə b ə x ş i ş çi l ə r r o l u n u y e r i n ə y e t i r ən ə c i n n ə v ə mə l ə k l ə r i g ö r mə k m ü m k ü n d ü r . A n c a q N i z a m i ə s ə r l ə r i ü ç ü n d ə r i n p s i x o l o g i z m v ə B e r t e l s i n h aq lı o l a r a q q e y d e t d i y i k i m i , h ə t t a " ö z ü n ə mə x s u s r ea l i z m r ü ş e y m l ə r i " ( 9 3 , s . 4 8 0 ) d ə s ə c i y y ə v i d i r . " Y a d d an ç ı x a r ma q l a z ı m d e y i l k i , Ni z a m i t ə k c ə ş a i r d e y i l , h ə m d ə b ö y ü k a l i m o l m u ş d u r . O n u n d ö v r ü n d ə e l m i n b ə z i s a h ə l ə r i mü h ü m i n k i ş a f s ə v i y y ə s i n ə ç a t mı ş d ı . ( … ) E r k ə n o r t a ə s r l ə r i n s a d ə l ö v h d ü n y a g ö r ü ş ü d a ğ ı l m a ğ a ü z q o y m u ş d u . Y e n i d ö v r ü n n ə f ə s i d a h a a y d ı n h i s s o l u n m a ğ a b a ş l a mı ş d ı . " ( 9 3 , 4 8 0 ) Ə l b ə t t ə , N i z a m i n i n p o e z i y a s ı n d a o r t a əs r d ü n y a g ö r ü ş ü n ü n i z l ə r i q a l ma q d a d ı r . E l m i d ü n y a d u y u m u ü n s ü r l ə r i n ə b a x m a y a r a q , G ə n c ə ş e y x i n i n ə s ə r l ə r i n d ə i l a h i q ə z a v ü q ə d ə r mö v z u s u , r u h l ar ı n v a h i d Dü n y a r u h u i l ə b a ğ l ı ğ ı m ö v c u d d u r , n u r l a n m a y o l u t u t m u ş m i s t i k l ə r ə X ı z r ı n b ə l ə d çi l i k e t d i y i v u r ğ u l a n ı r . N i z a mi ö z ə s ə r l ə r i ü ç ü n m a t e r i a l ı y a z ı l ı x r o n i k a l a r d a n v ə x a l q y a r a d ı c ı l ı ğ ı n d a n g ö t ü r ü r d ü . A n ca q q əd i m t a r i x i x r o n i k a l a r ı n ö z l ə r i d ə s o n n ə t i c ə d ə f o l k l o r ə n ə n ə l ə r i n ə b a ğ l a n ı r ; b u n a g ö r ə d ə N i z a m i ə s ə r l ə r i n i n o b r a z l ı - s i m v o l l i k ü n s ü r l ər i k i f a y ə t d ə r ə cə d ə m i f o l o j i l ə ş mi ş d i r . A n c a q b u s ə c i y y əv i m i f o l o j i l ə ş mə y ə b a x m a y a r a q , ş ai r ö z q ə h r ə ma n l ar ı n ı f ə r d i l ə ş d i r mə y ə , o n l a r ı o r t a ə s r l ə r d ü n y a g ö r ü ş ü n ə x a s o l a n d o n u q l u q d a n x i l a s e t mə y ə ç a l ı ş mı ş d ı r . Or t a ə s r l ə r i n i s t ə r A v r o p a , i s t ə r s ə d ə f a r s d i l l i ə d ə b i y y a t l a r ı n d a q ə h r ə m a n l a r b u v ə y a b a ş q a n ö q s a n l a r ı v ə mə z i y y ət l ə r i s i mv o l i z ə e d i r , ə s ə r i s ə h ə d d ə n a r tı q a l l e q o r i k l ə ş d i r i l i r d i . P e r s o n a j l a r ı n p s i x o l o j i i ş l ə n mə s i n d ə Ni z a mi t a m a mi l ə b a ş q a b i r y o l s e ç i r . Y e v g e n i E d u ar d o v i ç i n h aq lı o l a r a q q ey d e t d i y i k i m i , N i z a m i n i n i s t ə n i l ə n p o e m a s ı n ı n y ar a d ı c ı l ı q q a y ə s i – m ü ə y y ə n ş ə r a i t d a x i l i n d ə q ə h r ə ma n ı n x ar a k t e r i n d ə b a ş v e r mə l i o l a n d ə r i n d a x i l i d ə i y ş mə l ə r i g ö s t ə r mə k d i r . Ə g ə r ə r ə b q a y n a q l a r ı M ə c n u n u s ü j e t i n ə v v ə l i n d ə n ax ı r a q ə d ə r d ə y i ş mə z v ə s an k i s t at i k ş ə k i l d ə g ö s t ə r i r d i s ə , N i z a m i g ə n c a ş i q i n v ə ş a i r i n " d ax i l i l ab o r a t o r i y a sı n ı " i ə s v i r e d i r . N i z a m i G ə n c ə v i " m ə s u m g ə n ci n v u r ğ u n l u ğ u n u n m ü ə y y ə n ş ər a i t d a x i l i n d ə ö z y o l u n d ak ı h ə r ş e y i mə h v e d ə n g ü cl ü eh t i r a s a " ( 9 3 , s . 4 8 0 ) n e c ə ç e v r i l d i y i n i n ü m a y iş e t d i r i r . " N i za m i p o et i k a s ı " n d a B e r t el s b e l ə b i r n ə t i c ə y ə g ə l i r k i , ş ai r ə g ö r ə ə d ə b i y y a t o x u cu y a , h ə r ş e y d ə n ə v v ə l i s ə h a k i m i y y ə t t a x t ı n d a o t u r m u ş o x u c u y a mü s t ə s n a d ə r ə c ə d ə s ə mə r ə l i p s i x o l o j i t ə s i r v a s i t ə s i d i r . D o d a q l a rı n d a t ə b ə s s ü m ş a h l a r a h ə q i q ə t i d e mə k – b e l ə l i k l ə N i z a m i n i n v ə o n u n s ə v i y y ə s i n d ə d u r a n h ə r b i r ş a i r i n b a ş l ı c a mə z i y y ət i n ə ç e v r i l i r . B e r t e l s n i z a m i ş ü n as l ı q q a r ş ı s ı n d a d u r a n a k t u a l v ə z i f ə l ə r d ə n b i r i n i ş a i r i n y a r a d ı c ı l ı ğ ı n d a p o e t i k s ö z ü n s i q l ə t i n i n a r a ş d ı r ı l ma s ı s a y ı r d ı . B e r t e l s s ü b u t e d i r d i k i , N i z a m i G ə n c ə v i s ö z d ə n o n u n b ü t ü n p o t en s i a l i mk a n l a r ı n ı s ı x ı b ç ı x a r m a ğ a , o x u c u ü ç ü n s ö zü n d a x i l i f o r m a s ı n ı c a n l a n d ı r ma ğ a – " g ü l ü c a n a g ə t i r mə y ə v ə s o n r a b u g ü l ü n ü s t ü n d ə b ü l b ü l k i m i n a l ə et mə y ə " c ə h d g ö s t ə r i r d i . B u r a d a Ö n A s i y a p o e z i y a s ı ü ç ü n ə n ə n ə v i o l an g ü l o b r a z - s i mv o l u n d a "p o e z i y a n ı n g ö z ə l q ı z ı " p o e t i k s ö z , b ü l b ü l o b r a z - s i m v o l u n d a i s ə ş a i r ş i f r ə l ə n m i ş d i r . " S ö z ü n c a n a g ə t i r i l mə s i " , Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|