A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
o n u n d a x i l i f o r m a s ı n ı n c a n l an d ı r ı l ma s ı , ş a i r i ə z a b v ə x o ş b ə x t l i k l ə h ə ms ə r h ə d o l a n e k s t a z v ə z i y y ə t i n ə g ə t i r i r v ə o n u n q ə l b i n d ə n n a l ə - n ə ğ mə q o p a r ı r . B e r t e l s o x u cu l ar ı n d i q q ə t i n i N i z a m i p o e t i k a s ı n ı n d a h a b i r ö z ə l l i y i n ə – p o e z i y a a ğ a c ı n d a y e t i ş ə n o b r a z - s i m v o l u n a c ı mt ı l m e y v ə y ə , k a l ə n c i r ə b ə n z ə d i l m ə s i n ə y ö n ə l d i r . " Ə g ə r s ə n m e y v ə l ə r i y e t i ş mə mi ş b i r a ğ a c a y a n a ş ı b o n u s i l k ə l ə s ə n , De m ə k ö z ü n d ə h ə l ə k a l s a n ! ( … ) Ə g ə r k al ə n c i r i ə z s ə n , y u mş a l a r , a n c a q o n u y e s ə n d a m a ğ ı n d an q a n d a ma r . " ( 4 0 , s . 3 3 6 . ) " Ş ə r ə f n a m ə " d ə n g ö t ü r ü l m ü ş b u s ö z l ər i n N i z a m i d ü n y a g ö r ü ş ü n ü n v ə o n u n ə s ə r l ə r i n d ək i p o et i k q ü d r ə t i n a n l a ş ı l ma s ı ü çü n b ö y ü k ə h ə mi y y ə t i v a r d ı r . P o e z i y a - h ə y a t A ğ a c ı n d a m e y v ə n i n y e t iş m ə s i i n s a n r u h u n u n y e t iş mə s i l ə mü q a y i s ə e d i l i r ; h a l b u k i y a r a d ı cı l ı q k a l l ı ğ ı ə z a b l a b a ğ l ı d ı r . Y e v g e n i E d u ar d o v i ç ə d ə b i i c t i ma i y y ə t i n v ə N i z a m i p o e z i y as ı b i l i c i l ə r i n i n d i q q ə t i n i i l k d ə f ə ş a i r i n t e z - t e z i s t i f a d ə e t d i y i b i r p o e t i k ü s u l a – o b r a zı n e l m i t e r m i n o l o g i y a ə s a s ı n d a q u r u l m a s ı n a c ə l b et mi ş d i r . Y e r i g ə l m i ş k ə n q e y d e d ə k k i , N i z a m i n i n s ə l ə f i X a q a n i d ə b u ü s u l a ə l a t m ı ş d ı r . Ö r n ə k ü çü n , g ə n c ə l i ş a i r " c ə z r i - ə s ə m m" ( l a l k ö k ) r i y a z i t e r m i n i n i i ş l ə t m i ş v ə e l a n e t m i ş d i r k i , ö z ş e i r l ə r i l ə b u l al k ö k ü d a n ı ş ma ğ a v ad a r e d ə c ə k d i r . M ə l u m o l d u ğ u k i mi , " l a l k ö k " - mə n f i v a h i d d ə n i b ar ə t o l a n k v a d r a t k ö k d ü r k i , b u n u d a ç ı x a r m a q o l m a z ( ç a ğ d aş t e r m i n o l o g i y a i lə x ə y a l i k ö k ) . " L a l k ö k " N i z a m i y a r ad ı c ı l ı ğ ı n d a q ə l b ə n ö l m ü ş b i r a d a m ı s i mv o l i z ə e d i r ; u y ğ u n o l a r a q " b u q ə l b d ə n c a n l ı , p a r l a q mə h ə b b ə t ç ı x a r m a q o l m a z , n e c ə k i , l a l k ö k d ə n n ə t i c ə çı x ar ma q o l ma z " . ( 9 3 , s . 4 7 9 ) B e r t e l s i n q e y d e t d i y i k i m i , i l k d ə f ə b u o b r a z N i z a m i n i n m ü a s i r i o l a n İ z z ə d d i n Ş i r v an i y ar a d ı c ı l ı ğ ı n d a i s t i f a d ə e d i l m i ş d i r . Ü m u mi y y ə t l ə , " l a l k ö k " t e r m i n i ə s a s ı n d a q u r u l m u ş o b r a z l a r o r t a ə s r l ə r f ar s d i l l i p o e z i y as ı v ə o s ı r a d a n d a h ə m i n d ö v r A z ə r b a y c a n p o e z i y as ı ü ç ü n s ə c i y y ə v i d i r . Y e v g en i Ed u a r d o v i ç b e l ə b i r d ə q i q l ə ş d i r mə a p a r ı r d ı k i , e l mi t e r mi n l ə r i n ə s as ı n d a q u r u l mu ş o b r a z l a r d a n i s t i f a d ə d ə X a q a n i v ə N i z a m i a r a s ı n d a m ü ə y y ə n b ə n z ə y i ş l ə r v a r d ı r . B u i s ə t ə b i i d i r , ə r ə b d i l l i ə d ə b i y y a t d a o l d u ğ u k i m i , o r t a ə s r l ə r i n f ar s d i l l i ə d ə b i y y a t ı d a ə n ə n ə v i o b r a z l a r ( " b ü l b ü l v ə g ü l " , " ü z v ə z ü l f " v ə s . ) ü zə r i n d ə q u r u l m u ş d u v ə h ə r b i r s ö z u s t ad ı b u ən ə n ə v i o b r a z l a r ı " c a n l a n dı r ma ğ a " , o n l a r ı o r i j i n al ş ə k i l d ə " d i l ə g ə t i r mə y ə " ç a l ı ş m a l ı i d i . H ə m d ə o r t a ə s r l ə r ş a i r i b u o b r az l a r d an t a ma mi l ə i mt i n a e d ə b i l mə z d i – o n u n ü zə r i n ə s a b i t o b r a z l ı - s i m v o l i k ü n s ü r lə r i s ə n ə t k a r l ı q l a ca n l a n d ı r a n , o n l a r a y en i p o et i k n ə f ə s v er ə n t ə f s i r ç i l i k v ə z i f ə s i q o y u l m u ş d u . N i z a m i ə n ə n ə v i s ü j et lə r i n – Ö n A s i y a ə d ə b i y y a t ı n ı n " g ə z ə r g i s ü j e t l ə r i n i n " t ə f s i r i n d ə n d ə i mt i n a e d ə b i l mə z d i . B e l ə s ü j e t l ə r d ə n b i r i e h t i r as l a v u r u l mu ş d i v a n ə ş a i r M ə c n u n l a o n u n g ö z ə l L e y l i s i n i n ə h v a l a t ı d ı r . B e r t e l s n i z a m i ş ü n as l ı ğ ı n a k t u a l v ə z i f ə l ə r i n i t ə k cə N i z a mi n i n p o et i k mə t n i n i n m a k s i m a l d ə q i q ş ər h i n i n v e r i l mə s i n d ə d e y i l , h ə m d ə ş a i r i n b ü t ü n s ö z e h t i y a tı n ı ə h at ə e d ə n m ö h t ə ş ə m l ü ğ ə t i n y a r a d ı l m a s ı n d a g ö r ü r d ü . B e r t el s i n f i k r i n cə , b u l ü ğ ə t b i r n ö v t e z l i k - s ay l ü ğ ə t i o l ma l ı v ə h ə r b i r s ö z ü n b u v ə y a b a ş q a mə t n d ə n e ç ə d ə f ə i ş l ə d i l d i y i g ö s t ə r i l mə l i i d i . " N ə q ə d ə r k i , b e l ə b i r l ü ğ ə t ə l i m i z d ə d e y i l , N i z a mi d i l i n ə m ü n a s i b ə t d ə h ə r h a n s ı e l mi p l a n l a r q u r ma q mü mk ü n o l ma y a c a q . A x ı b ü t ü n p o e m a l a r ı n k a f i d ə r ə c ə d ə d ü z g ü n m ə t n l ə r i ə l i mi z d ə d i r . "Ş ə r ə f n a m ə " d ə i ş ı q ü zü g ö r d ü k d ə p o e ma n ı n b ü t ü n s ö z l ə r i n i k a r t l ar a y a z ma q v ə e y n i i ş i b a ş q a p o e m a l a r ü z ə r i n d ə d ə a p a r m a q l a z ı md ı r . " ( 9 3 , s . 4 8 3 ) Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|