A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
h a q q ı n d a m i f l ə r d ə n i b a r ə t d i r . T ə d q i q a t ç ı g ö s t ə r i r k i , N i z a m i G ə n c ə v i n i n " X o s r o v v ə Ş i r i n " p o e m a s ı n ı n i d e o l o j i m ə r k ə z i n d ə g ö z ə l , a l i c ə n ab v ə ə d a l ə t l i Ş i r i n o b r a z ı d u r u r , o n u n s e v g i l i s i X o s r o v i s ə y a l n ı z i k i n ci y e r i t u t u r . Be r t e l s b u b a r ə d ə y a z ı r : " N i z a m i p o e m a s ı n ı n ( " X o s r o v v ə Ş i r i n " p o e m a s ı – A . B . ) b a ş l ı ğ ı n d a i k i a d v a r d ı r ; t ə k cə b u n u n ö z ü g ö s t ə r i r k i , a ğ ı r l ı q mə r k ə z i X o s r o v u n s ü l a l ə t a r i x i n i n ü zə r i n ə d ü ş m ü r . " ( 7 6 , s . 6 3 ) Ş i r i n o b r a z ı n ı n t ə h l i l i B e r t e l s i n m o n o q r a f i y a s ı n ı n ə n m a r a q l ı h i s s əl ə r i n d ən b i r i n i t ə ş k i l e d i r . A l i m b u q a d ı n o b r a z ı n ı n p o et i k g e n e o l o g i y a s ı n ı g ö s t ə r mi ş , q ə t i ş ə k i l d ə s ü b u t e t m i ş d i r k i , b u mə ğ r u r v ə s a f g ö z ə l Q a f q a z ı n x r i s t i a n x a l q l a r ı n a mə n s u b d u r . T ə d q i q at ç ı n ı n f i k r i n c ə , Ş i r i n o b r a z ı v ə o n u n m ü d r i k b i b i s i Ş ə m i r a g ü r c ü mə l i k ə s i T a ma r a h a q q ı n d a ə f s a n ə l ə r i n t ə s i r i a l t ı n d a y a r an mı ş d ı r . B u r a d a c a B e r t e l s Ş ə m i r a a d ı n ı n ə f s an ə v i B ab i l ç a r i ç ə s i S e mi r a mi d a i l ə u y a r l ı ğ ı n a d i q q ə t i y ö n ə l d i r . D o ğ r u d a n d a A s s u r i y a mə l i k ə s i S e mi r a mi d ay a Ş ə mi r a ( Ş ə m i r a m ) d e m i ş l ə r k i , b u a d d a d a Ay t a n r ı s ı S i n ( Ş i n ) a d ı n d an y a r an mı ş q ə d i m Ş u m e r t o p o n i m i n i n i z lə r i n i g ö r mə k o l a r . Ə f s an ə y ə g ö r ə mə l i k ə Ş ə mi r a ç o x g ö zə l o l mu ş , a n c a q ü r ə k l ə r i t ə k c ə g ö z ə l l i y i i l ə d ey i l , h ə m d ə A y l a b ağ l ı o l a n s e h r v ə c a d u l ar ı i l ə f ə t h e t mi ş d i r . B e r t e l s i n t ə h l i l i n d ə N i z a m i p o e m a s ı n d a F ə r h ad ı n mü s t ə s n a r o l u n u n v u r ğ u l a n m a s ı d a o r i j i n a l t ə s i r b a ğ ı ş l a y ı r . Tə d q i q at çı F ə r h a d ı h e ç d ə y a l n ı z b a ş q ə h r ə m a n l a r ı d ah a q a b a r ı q n ə z ə r ə ç r p d ı r a n e p i z o d i k p e r s o n aj h es a b e t mi r . Ş əh ə r mə d ə n i y y ə t i n i n d a ş ı y ı c ı s ı o l a n s ə n ə t k a r F ə r h ad g ü ma n k i , ə x i t ə r i q ə t i l ə b a ğ l ı d ı r v ə b u n a g ö r ə d ə B e r t e l s p o e m a d a o n u n ö n ə m d a ş ı d ı ğ ı n ı d ö n ə - d ö n ə g ö s t ə r i r . T ə d q i q at ç ı F ə r h a d o b r a z ı n d a h ə r b i r q ə h r ə ma n l ı ğ a q a d i r o l an x al q b ah a d ı r ı n ı g ö r ü r . B u n d a n b a ş q a B e r t e l s b e l ə h es a b e d i r d i k i , N i z a m i p o e m a l a r ı n ı n i d e o l o j i s f e r ası n a s i n f i y a n aş ma x a s d ı r v ə X o s r o v l a F ə r h a d ı n t o q q u ş m a s ı n d a s ə n ə t k a r l a r l a z a d ə g a n l ı ğ ı n " d u el i " g ö s t ə r i l m i ş d i r . B u b a r ə d ə f i k i r l ə r i n i ü mu m i l ə ş d i r ə n B e r t e l s y a z ı r : " B e l ə l i k l ə , i k i s i n f i n n ü ma y ə n d ə l ə r i n i q a r ş ı - q a r ş ı y a g ə t i r ə n N i z a m i , ə z i l ə n s i n f in n ü ma y ə n d ə s i n i n m ə h v o l m a s ı n ı g ö s t ə r m ə k l ə o n u n d ö v r ü n d ə b u c ü r k o n f l i k t l ə r i n ad ə t ə n h ə m i n s o n l u q l a q u r t a r d ı ğ ı n ı e t i r a f e t s ə d ə , b u s o n l u ğ u n a n c a q h ö k md a r ı n x ə y an ə t i v ə mə k r i n ə t i c ə s i n d ə b a ş v e r d i y i n i d ə g ö s t ə r i r ." ( 7 6 , 7 2 ) N i z a mi n i n " L e y l i v ə M ə c n u n " p o e m a s ı n ı A v r o p a v ə r u s ş ə r q ş ü n a s l a r ı b i r q a y d a o l a r a q , d ə l i ş a i r M ə c n u n u n s ə m a v i mə h ə b b ə t i n i n b a ş l ı c a y e r t u t d u ğ u s u f i - mi s t i k ə s ə r k i mi ş ə r h e d i r d i l ə r . B e r t e l s ə s ə r i n s u f i - mi s t i k ş ər h i n i i n k ar e t mə s ə d ə , e y n i z a m a n d a N i z a m i p o e m a s ı n ı n d ə r i n p s i x o l o g i z m i n i , q ə h r ə m a n o b r a z l a r ı n ı n o r t a ə s r mi s t i k ə d ə b i y y a t ı n ı n al l e q o r i k s x e m a t i z m i n d ə n f ə r q l i o l a r a q i n c ə p s i x o l o j i i ş l ə n mə s i n i v ə mə n ə v i d ə r i n l i y i n i d ə g ö s t ə r mi ş d i r . N i z a m i mə t n i n i i l k i n q a y n a q l a r l a – ə r ə b r əv a y ə t l ə r i i l ə mü q a y i s ə e d ə r k ə n B e r t e l s b e l ə b i r f ak t a d i q q ə t i y ö n ə l d i r k i , G ə n c ə ş e y x i n i n t ə s v i r i n d ə M ə c n u n t ə k c ə i r r as i o n al e h t i r a sı n r ə m z i o l a n d i v an ə a ş i q d e y i l , "s e v g i n əğ mə s i n i i m p r o v i z ə e d ə n " ( A . S . P u ş k i n i n " D a ş q o n a q " əs ə r i n d ə D o n J u an a v e r d i y i ad d ı r – A . B . ) ü m u mi l ə ş d i r i ci ş a i r o b r a z ı d ı r . B ü t ü n h i s s v ə h ə y ə c a n l a r ı n ı s e v g i l i s i n ə t ab e e t mi ş , ü l v i mə h ə b b ə t ə c a n ı n ı b el ə q u r b an e t mə k d ə n ç ə k i n mə y ə n b u ü m u m i l ə ş d i r i c i ş a i r o b r a z ı n ı a l i m h a q l ı o l a r a q N i z a m i p o e m a s ı n ı n ə r ə b q ay n a q l a r ı q a r ş ı s ı n d a ü s t ü n l ü k l ə r i n d ə n b i r i k i m i t ə q d i m e d i r . D o ğ r u d an d a , Ni z a mi p o e ma s ı i s t ə r o b r a z l ı - e s t e t i k , i s t ə r s ə d ə i d e y a b a x ı mı n d an ə r ə b q ay n aq l ar ı n ı k ö l g ə d ə q o y u r . " Ç o x s a d ə Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|