A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
b i r r ə v ay ə t d ə n N i z a m i ö z m ü k ə m m ə l l i y i v ə e s t e t i k b ü t ö v l ü y ü i l ə d i q q ə t i c ə l b e d ə n p o e ma y a r a t ma ğ a n a i l o l m u ş d u r . " ( 9 2 , s . 1 5 3 ) M ə h z b u ö z ə l l i k l ə r s ay ə s i n d ə N i z a m i p o e m a s ı d ü n y a ş ö h r ə t i q a z a n mı ş , x ü s u s ə n b u r ə v a y ə t i n b a ş q a b ə d i i v ar i a n t l a r ı f o n u n d a y ü k s ə l ə b i l mi ş d i r . L e y l i v ə M ə c n u n h aq q ı n d a " g ə z ə r i s ü j e t " ( " g ə z ə r i s ü j e t " t e r m i n i a n l a m ı n d a r u s ə d ə b i y y a t ş ü n a s l ı ğ ı n d a m ü q a y i s ə l i - t a r i x i mə k t ə b i n b a n i s i A . N . V e s e l o v s k i t ə k r ar l an a n ə b ə d i s ü j et l ə r i n ə z ə r d ə t u t u r d u k i , b u n l a r ı n o b r a z l ı l ı ğ ı n d a i n s a n h ə y a t ı n ı n v ə p s i x i k a s ı n ı n z ə n g i n l i y i i n i k a s o l u n m u ş v ə ü mu mi l ə ş d i r i l m i ş d i r ) O r t a A s i y a , İ r an v ə G ü n ey Q a f q az f o l k l o r u n d a g e n iş y a y ı l mı ş , b u s ü j e t ə i s t ə r N i z a m i n i n s ə l ə f l ə r i , i s t ə r s ə d ə x ə l ə f l ə r i m ü r a c i ə t e t m i ş l ə r . A n c a q t ə k c ə N i z a m i G ə n c ə v i p o e ma s ı b u c ü r v ü s ət l i i c t i ma i t ə ə s s ü r a t a s ə b ə b o l m u ş v ə o n a b i r ç o x n ə z i r ə l ə r y a z ı l mı ş d ı r . B u n l ar d an i y i r mi s i f a r s ca , b i r i c ı ğ a t a y c a , ü ç ü a z ə r b a y c a n c a , o n d ö r d ü o s m a n lı t ü r k cə s i n d ə , b i r i g ü r c ü c ə , b i r i k ü r d c ə , i k i s i t a ci k cə d i r . A n c a q " L e y l i v ə M ə c n u n " u n b u ş ö h r ə t i n ə b a x ma y a r aq , B e r t e l s t a ma m i l ə h a q l ı o l a r a q N i z a m i y a r a dı c ı l ı ğ ı n ı n z i r v ə s i k i mi " İ s k ə n d ə r n a m ə " p o e ma s ı n ı n g ö s t ə r i r . Ş a i r ə h ə s r o l u n m u ş mo n o q r af i y a d a t ə d q i q a t ç ı M a k e d o n i y a lı İ s k ə n d ə r ( İ s k ə n d ə r Z ü l q ə r n e y n ) o b r a z ı n ı n Ön Ş ə r q ə d ə b i y y a t l a r ı ü çü n s ə c i y y ə v i o l a n m i f o l o j i l ə ş mə s i n ə x ü s u s i d i q q ə t a y ı r m ı ş d ı r . B u c ü r m i f o l o j i l ə ş mə n i n ə s a s ı n d a İ s k ə n d ə r i n M a k e d o n i y a m ə n ş ə y i n i n i n k a r e d i l m ə s i v ə o n u n İ r a n h ö k m d a r l a r ı i l ə q o h u m l u q ə l a q ə l ə r i n i n v u r ğ u l a n m a s ı d u r u r . B e l ə l i k l ə , İ r an ı t u t a n İ s k ə n d ə r f a t e h k i m i d e y i l , " ö z ü n ə ç a t m a l ı o l a n h a q q ı n ı q ay t ar a n b i r h ö k m d a r k i m i " ( 9 2 , s . 1 0 3 ) t ə q d i m o l u n u r d u . " İ s k ə n d ə r n a m ə " d ə d ə N i z a m i ə h v a l a t ı İ s k ə n d ə r i n İ r a n mə n ş ə y i n d ən b a ş l a y ı r . A n c a q ş a i r İ s k ə n d ə r i n D a r an ı n o ğ l u o l ma s ı v ə b e l ə l i k l ə İ r an t a x t ı n ı n q an u n i v ar i s i o l m a s ı h a q q ı n d a İ r a n z a d ə g a n l ı ğ ı n ı n u y d u r d u ğ u ə f s a n ə y ə t ə r ə f d a r ç ı x mı r . N i z ami İ s k ə n d ə r i n d i l ə n ç i b i r q a d ı n ı n o ğ l u o l m a s ı , M a k e d o n i y a h ö k md a r ı F i l i p p t ə r ə f i n d ə n t a p ı l ar a q o ğ u l l u ğ a g ö t ü r ü l m ə s i h a q q ı n d a ə f s a n ə n i d an ı ş s a d a , s o n n ə t i cə d ə İ s k ə n d ə r i n F i l i p p i n d o ğ m a ö v l ad ı o l m a s ı f i k r i n i t ə s d i q e d i r . " İ s k ə n d ə r n a m ə " d ə İ s k ə n d ə r i n y ü r ü ş l ə r i n i n ç o x o r i j i n a l b i r v e r s i y a s ı ö z b ə d i i i n i k a s ı n ı t a p mı ş d ı r . B e r t e l s i n v u r ğ u l a d ı ğ ı k i m i , " b u y ü r ü ş l ə r h ak i mi y y ə t i n i g ü c l ə n d i r mə k v ə t o r p a q l a r ı n ı g e n i ş l ə n d i r mə k a r z u s u n d a n d e y i l , i n c i d i l m i ş v ə ə z i l mi ş i n s a n l a r a y a r d ı m g ö s t ə r mə k c ə h d i n d ə n d o ğ mu ş d u r " . ( 9 2 , s . 1 0 3 ) B e l ə l i k l ə , N i z a m i o x u c u l a r a i d e a l m ü d r i k v ə ə d a l ə t l i b i r h ö k md a r s u r ə t i t ə q d i m e d i r . O e y n i z a m a n d a m ə r d l i k v ə mə n ə v i i r ad ə n ü mu n ə s i d i r . İ s k ə n d ə r o b r a z ı n ı d a B e r t e l s N i z a m i n i n b aş q a p o e ma l a r ı n a x as o l a n ə d a l ə t l i h ö k m d a r v ə mü d r i k h a k i m k o n s e p s i y a s ı y ö n ü m ü n d ə n t ə h l i l ə c ə l b e d i r . " B i r s ə n ə t k a r k i m i N i z a m i İ s k ə n d ə r i h ö k m d a r - f a t e h , h ö k m d a r - f i l o s o f v ə m ü d r i k h ö k m d a r - p ey ğ ə mb ə r k i m i g ö s t ə r mə y i q a r ş ı s ı n a mə q s ə d q o y m u ş d u r . " ( 9 2 , s . 2 0 9 ) M a r a q lı d ı r k i , İ s k ə n d ə r i n q o ş u n u n u s u f i l ə r i n m i s t i k t ə l i ma t ç ı s ı o l a n X ı z r m ü ş a y i ə t e d i r . X ı z r ı n k ö mə y i l ə İ s k ə n d ə r d i r i l i k s u y u ( a b i - h ə y at ) b u l a ğ ı n ı t ap ı r – q ə h r ə m a n v ə c ə n g a v ə r İ s k ə n d ə r mü d r i k f i l o s o f a , i d e a l h ö k md a r a , İ l ah i s i r l ə r ə y ax ı n o l an m ü q ə d d ə s b i r ş ə x s i y y ə t ə ç e v r i l i r . S u f i - mi s t i k l ə r k i mi İ s k ə n d ə r d ə b i l i k v ə m a a r i f p i l l ə l ə r i i l ə d ü n y ad a ç a t ı l a b i l ə c ə k ə n u c a z i r v əy ə q a l x ı r . N ə t i c ə d ə m ə l u m o l u r k i , İ s k ə n d ə r i n m i s s i y a s ı " d ü n y a n ı d i v l ə r i n z ü l m ü n də n q u r t a r ma q , / O n u a l ə ml ə r i n r ə b b i n ə t ə r ə f çe v i r mə k , / Y a t a n l ar ı y u x u d a n o y a t ma q , / Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|