Splenektonıiya
İmmun sistem çatışmazlığı
Poliartritlər
Revmatik artritlər
Vaskulitlər
Sklerodermiya
Endokrin xəstəlikləri (xüsusən Addison xəstəliyi)
Bə'zi kim yəvi m addələrlə zəhərlənm ələr
Böyrək xəstəlikleri
Hepatitlər
Xoralı kolitlər
Qastritlər
Azalmasına səbəb olan hallar:
K əskin infeksiyalar
Stress vəziyyəti
Şok, yamq, travma
Kuşinq sindromu
Akromeqaliya
Kortikosteroidlərlə, adrenalinlə, efedrinlə, insulinle müalice
Intoksikasiyalar
1.7.3. BazofUlər
B azofıllər neytrofil və eozinofillər kimi herəkətli hüceyrə-
lər olub, qan vasitəsilə toxumalara keçirlər. Qanda bazofillərin
miqdan əsasən gecələr, səhər tezdən, yem əkdən və idmandan
sonra artır. Qadınlarda bazofıllərin sayı raenstruasiya, ovulya-
siya m üddətində azalır; kortikosteroidlərlə apanlan müalicə də
bazofıllərin sayımn azalmasına səbəb ola bilər.
Fizioloji rolu: bazofillərin spesifık dənəciklərində hista-
min və digər vazoaktiv m addələr sintez edilir. Bu m addələr
bazofıllərin plazmatik membranlannın səthində yerləşən spesi-
fik IgE reseptorlannın antigenlərlə (allergenlərlə) birləşm əsi
zamam azad olur və xüsusən allergiya ilə əlaqədar olan bə'zi
dəyişikliklərin (rinit, bronxospazm, ödem, anafılaksiya reak-
siyalan) inkişaf mexanizmində iştirak edirlər. Bazofillərin ya-
şama m üddəti 8-12 gündür. Qranulositlərin digər növləri kimi,
bazofıllər də qanda az m üddət dövr edərək, hüceyrəarası sa-
həyə keçirlər. Periferik qanda olan leykositlərİn 1%-ə qədəri
bazofıllərdən ibarətdir;
1
mkl qanda bazofıllərin normal miq-
dan 65-ə qədərdir.
Artmasına səbəb olan hallar:
Leykozun bazofilli fonnasi
Xoralı kolitlər
Hipotiroidizmin be'zi formalan
B ə'zi infeksiyaiann sağalma m ərhəlesi
Diabet xəstəliyi
Menopauza dövrü (menstruasiyanın kəsildiyi m ərhələ)
Anem iyalann bə'zi forraaları (dəmir çatışmazlığı, hemolitik
anemiya və s.)
Polisitemiya vera
Hipersensibilizasiya vəziyyəti
Bə'zi virus m ənşəli infeksiyalar (çiçək, suçiçəyi)
Nefroz
Hockin xəstəliyi
AzaİTnasına səbəb olan hallar:
Tirotoksikoz
Stress vəziyyəti
Revmatizmin kəskin foraıası
Pnevmoniyalar
Steroidlerlə m üaücənin nəticəsi
Radioterapiya və kimyəvi terapiya
Hamiləlik
İnfeksiya m ənşəli xəstəliklərin kəskin dövrləri
1.7.4. Limfositlər
Limfositler orqanizmin inurmn sisterainin əsas hüceyrə ele-
mentleridir. Müasir təsəw ürlərə görə, limfositlərin 3 qnıpu - T-
və B-limfositlər, natural killer hüceyrelər - ayırd edilir. Lim-
fositlərin hər iki qrupunun inkişafı sümük iliyində başlayır. La-
kin bunlardan bir qrupu sümük iliyindən timus vəzisinə miqra-
siya edərək, burada timozin adlanan hormonabənzər maddənin
tə'siri altında inkişafını davam etdirib, T-lirafositlərə çevrilir;
sonra isə qan vasitəsilə periferik limfoid orqanlara (limfa düyün-
ləri, dalaq, damaq badamlan, bağırsağm limfatik toxuması) gəti-
rilir. Onlann T-Iimfositlər adlandmlması da inkişaflannın timus
vəzisinin flınksiyasından asılı olması ilə əlaqədardır. B-
limfositlərin adlan quşlarda antitelyaranma prosesinin əsas mər-
kəzi orqanı olan Fabrisius kisəsinin {bursa o f Fabrisius) admdan
gptürülmüşdür. Bu hüceyrələr tnkişaflanm davam etdirərək,
antitel sintez edən plazmatik hüceyrələrə çevrilirlər. Onlann
hansı plazmatik hüceyrə klonuna çevrilməsi tə'sir göstərən anti-
genin növündən asılıdır. Antigenlərin «tanınmasmda» və oniara
qarşı verilən cavab reaksiyalannda T- limfositlərin ən azı 4
növü iştirak edir:
1. K iU erlər- antigen xassəli hüceyrəleri Öldürən T-limfosit
növləridir;
2. Helperlər (yardımçı hüceyrələr) - B-limfositlərin antitel
sintez edən hüceyrələrə çevrilməsinə yardım göstərirlər (CD
4
antigeninin daşıyıcıiandır).
3. L ən g gedişU y ü k sək həssaslıq re a k siy a la n n ın effektor-
ları - humoral mediatorlar (limfokinlər) sekresiya edən hücey-
rələrdir. Bu mediatorlann bir qrupu (makrofaqlan aktivləşdi-
rən amil; makrofaqlan inhibisiya edən amil; neytrofılhrin bazo-
fillərin, eozinofılhrin xemotaksis amilləri, mitogen amil və s.)
orqanizmin digər hüceyrələrinə tə'sir göstərərək, onlan prosesə
cəlb edir, bir qrupu (histaminstimulyasiyaedici amil, dəri reak-
tivliyi amili və s.) damar divarmın keçiriciliyini artınr, digər
qrupu isə (limfotoksin, interferon və s.) virus əleyhinə tə'sir
göstərir.
4. Supressorlar - immun reaksiyalan tormozlayan hüceyrələrdir
(bu hüceyrələr CDg antigeninin daşıjacılandır).
T-limfositlərin hər bir növü spesifiklik xüsusiyyətinə maİikdir.
Periferik qanda limfositlərin sayı 1200-3000/mm^ olur. Bun-
lardan 60% -ə qədərini T-limfositlər, 25-30%-ə qədərini isə B-
limfositlər təşkil edir. T- və B-limfositlərin spesifik reseptorla-
nna malik olmayan limfositlərə «sıfır» hüceyrələr adı veril-
mişdir. O nlann ümumi miqdan 10%-ə qədər olur. Güman edi-
lir ki, bu hüceyrələr T- və B-limfositlərin sələfləridir.
B-lim fositlər IgM, IgD, IgE, IgA qrupuna aid olan immuno-
qlobulinlər sintez etməkle, orqanizmin humoral immunitetinin
mexanizmində iştirak edirlər. T-limfositlər isə hüceyrə immu-
nitetində iştirak etm əklə bərabər, həm sintez etdikləri limfo-
kinlər vasitəsüə, həm də makrofaqlann antigenləri «tanıması-
na» yardım göstərm ək yolu ilə, hüceyrəvi immunitetin də me-
xamzmində iştirak edirlər.
Natural killer hüceyrələr (T-kilIerlər) limfositlərin ümumi
sayırun 10-15%-ini təşkil edir. Bunlara sümük iliyiııdə, dalaq-
da və periferik qanda xüsusilə çox rast gəlinir. Bu hüceyrələrin
əsas fünksiyası karsinoma lıüceyrələrini və virusla infeksiya-
iaşmış hüceyrələri məhv etməkdən ibarətdir. T-Umfositlərin
bir qrupu isə orqanizmə daxil olan m üxtəlif infeksion m ənşəli
amillərin (bakteriyalar, viruslar, toksinler) tə'siri nəticəsində
oyanaraq, oniann əleyhinə tə'sir göstərən sitokinlər sintez
edirlər.
L im fositlənn artmasına səbəb olan amiUər:
M üxtəlif spesifık ve qeyri-spesifık iltihabi proseslər
Virus m ənşəli infeksiyalar (sitomeqalovirus, hepatit)
Parazit xəstəlikləri (toksoplazmoz)
Vaskulitlər
Addison xəstəliyi
Tirotoksikoz
Anemiyalar
Xoralı kolitlər
Vaskulitlər
Limfatik leykozlar
Dərmanlara qarşı həssashq
Serum xəstəliyi
Kjon xəstəliyi
Limfositiərin atipik formalannin artmasına səbəb olan
ballar (normal şəxslərdə
1
2
%-ə qədər atipik lim fositlər olur):
Virus m ənşəli infeksiyalar
Brüseliyoz
Sifılis
Dərm anlara qarşı yüksək həssaslıq reaksiyalan
Dostları ilə paylaş: |