A repülõ kastély

A repülõ kastély

• A repülõ kastély
• Egyszer volt, hol nem volt, hetedhét országon is túlnan
• volt, volt egyszer egy szegény ember meg egy szegény
• asszony. Nagyon nagy szegénységben éltek. Mégis
• mindig azon tûnõdtek, hogy õnekik miért nem lehetett
• gyerekük. Volt egy almafájuk. Egy szép õszi napon kiment
• az asszony a kertbe. Amint az almafa mellé ért, egyszerre
• lepottyan arról három alma. A földön pedig csak kettéválik
• a három alma, és három egészséges, gyönyörû kis
• csecsemõ fordult ki belõlük. Mind a három fiúgyermek volt.
• Slóð sótt 1. september 2008: http://www.meseoldal.extra.hu/mese9.htm

Svæði hins raunverulega þroska

• Svæði hins raunverulega þroska

• Zone of actual development

• Svæði hins mögulega þroska

• Zone of proximal development

[lesendur] þurfa að búa yfir fyrri skilningi svo þeir geti tengt sig við nýtt efni. Þessari fyrri þekkingu hefur verið lýst sem „set of schemata“, þ.e. leiðir til að gera sér í hugarlund hvernig heimurinn er - og nýjar hugmyndir eru felldar að fyrri hugmyndum -

• [lesendur] þurfa að búa yfir fyrri skilningi svo þeir geti tengt sig við nýtt efni. Þessari fyrri þekkingu hefur verið lýst sem „set of schemata“, þ.e. leiðir til að gera sér í hugarlund hvernig heimurinn er - og nýjar hugmyndir eru felldar að fyrri hugmyndum -

• eða hugsa þarf upp á nýtt hvernig heimurinn er vegna þess að nýja þekkingin féll ekki vel að þeirri þekkingu sem fyrir var.

Í góðu veðri

• Í góðu veðri

• Gott veður

• Hægviðri

• Tvírætt veður

• Hlákubleyta

• Dimmt í lofti

• Úrkoma

• Snjóslydda

• Tvísýnt veðurútlit

• Veður að spillast

• Hríðin brast á

• Orðaforða ætti að kenna beint og óbeint.

• Endurtekið og margvíslegt birtingarform orða er mikilvægt.

• Bein kennsla ætti að fela í sér enduruppbyggingu texta og virkni nemenda við slíkar æfingar.

• Það að einskorða sig við eina leið til að efla orðaforða mun ekki skila tilætluðum árangri.

• (NRP 2000)

Að skilja texta bókstaflega

• Að skilja texta bókstaflega

• Maðurinn hafði verið að vinna við dráttarvél:

• „Ahh, loksins tókst mér að losa vélina“.

• Konan: „Er það? Var hún ekki rosalega þung?“

• Maðurinn: „Ja, ég var reyndar að losa stimplana í vélinni svo hún gæti gengið“.

Ekki orðað beint en túlkun er innan efnis textans.

• Ekki orðað beint en túlkun er innan efnis textans.

Texti og ég

• Texti og ég

• Texti og annar texti

• Texti og umheimurinn

Að tengja efni texta við eigin reynslu.

• Að tengja efni texta við eigin reynslu.

• „Hafið þið einhvern tímann...? “ eða „Hvað minnir þessi saga ykkur á?“

• Eftir lesturinn talar kennari við nemendur um hvaða tengingar hjálpuðu þeim að skilja.

• Kennari skráir tengingar sem nemendur gera.

• Á þennan hátt kennir kennarinn byrjendum hvernig á að mynda tengingar til að verða góðir lesarar, jafnframt eflist námsvitund nemenda, þ.e. að hugsa um hugsun sína á meðan þeir lesa.

Mismunandi bækur eftir sama höfund

• Mismunandi bækur eftir sama höfund

• Bækur um sama efni

• Persónur, manngerð

• Söguþráður, flétta í sögu

• Uppbygging sögu

• Mismunandi útgáfur af sömu sögu

Skrá tengsl milli texta á Venn-kort, sýnir samkenni og sérkenni texta.

• Skrá tengsl milli texta á Venn-kort, sýnir samkenni og sérkenni texta.

Tengja við lífið. Bein kennsla um hvernig má bregðast við texta í tengslum við umheiminn hjálpar til við að upplýsa nemendur um mikilvæg málefni, skýrir fyrir þeim hugmyndir og sjónarhorn og kennir þeim að meta einstaklingsmun.

• Tengja við lífið. Bein kennsla um hvernig má bregðast við texta í tengslum við umheiminn hjálpar til við að upplýsa nemendur um mikilvæg málefni, skýrir fyrir þeim hugmyndir og sjónarhorn og kennir þeim að meta einstaklingsmun.

Ég heyrði þau nálgast

• Ég heyrði þau nálgast

• í húminu, beið

• á veginum rykgráum veginum.

• Hann gengur með hestinum

• höndin kreppt

• um tauminn gróin við tauminn.

• Hún hlúir að barninu

• horfir föl

• fram á nóttina stjarnlausa nóttina.

• Og ég sagði: Þið eruð

• þá enn sem fyrr

• á veginum flóttamannsveginum,

• en hvar er nú friðland

• hvar fáið þið leynst

• með von ykkar von okkar allra?

• Þau horfðu á mig þögul

• og hurfu mér sýn

• inn í nóttina myrkrið og nóttina.

Textinn allt – lesandinn ‘ekkert’

• Textinn allt – lesandinn ‘ekkert’

• (til 1970+)

• Gagnvirkni milli merkingar í texta og lesandans – lesandinn verður mikilvægur

• (1970+ > 2000 >>)

• Lesandinn allt – textinn blekklessa uns hann er lesinn. Kenning um svörun eða viðbragð.

• (1938?/1995 > > > )

Hver lestrarathöfn er atburður, þar sem á sér stað tilfærsla (transaction) sem nær til tiltekins lesanda og ... texta, sem á sér stað á tilteknum tíma, í tilteknum aðstæðum. ... Merkingin er ekki tilbúin ‘í’ textanum eða ‘í’ lesandanum, heldur verður til á meðan tilfærslu stendur á milli lesanda og texta.

• Hver lestrarathöfn er atburður, þar sem á sér stað tilfærsla (transaction) sem nær til tiltekins lesanda og ... texta, sem á sér stað á tilteknum tíma, í tilteknum aðstæðum. ... Merkingin er ekki tilbúin ‘í’ textanum eða ‘í’ lesandanum, heldur verður til á meðan tilfærslu stendur á milli lesanda og texta.

• Lesandinn velur sér stöðu eftir tilgangi lestrarins.

Aesthetic reading: (að njóta og skynja)

• Aesthetic reading: (að njóta og skynja)

• The reader’s attention is centered directly on what he is living through during his relationship with that particular text.

• „Ljóðið” þvert á móti - gerir ráð fyrir virkri þátttöku lesandans gagnvart textanum en stendur „ljóðið” fyrir allar gerðir bókmennta, þar með taldar skáldsögur, leikrit, ljóð og smásögur. Ljóðið táknar samruna lesanda og texta.

Hlutverk allra kennara í bóklegum fögum:

• Hlutverk allra kennara í bóklegum fögum:

• Kenna nemendum hvernig hægt er að mynda tengingar.

• Kenna nemendum að nota tengingar til að skilja betur það sem þau lesa.

• Þar sem viðbragðsmiðuð kennsla þrífst, telja kennarar viðbrögð/svörun vera kjarna í eflingu læsis.

• Sem dæmi um viðbragðseinkenni í skólastofu má nefna:

• kennarar
• búa til svigrúm fyrir viðbrögð
• kenna nemendum vinnubrögð þess að bregðast við
• viðurkenna viðbrögð barna í öllum sínum fjölbreytileika
• Galda og Guice 1998 vísa í Martinez og Roser (1991)

Kennari við nemanda:

• Kennari við nemanda:

• Þegar þú last söguna minnti hún þig á eitthvað sem þú þekkir eða veist um? Hvað? Hvers vegna minnti hún þig á...? [Ef svarið er nei] Minnti textinn þig á eitthvað sem hefur gerst eða þú hefur reynt?

• Eru það eitthvað sem þú veist um eða eitthvað í lífi þínu sem hjálpar þér við að skilja þessa bók? Hvernig auðveldar það þér að skilja?

• Við vorum að tala um hvað þessi bók minnti þig á. [Hafa eftir svar barnsins]. Hvað skilur þú núna sem þú skildir ekki áður en þú last?

Kennari við nemanda:

• Kennari við nemanda:

• Hverju varstu að velta fyrir þér á meðan þú last söguna/textann?

• Hvaða spurningar hefur þú núna um efnið?

• Við vorum að ræða um spurningar sem þú varst að velta fyrir þér [endurtaktu svar barnsins]. Hvað skilur þú núna sem þú skildir ekki áður?

• Kennari velur atvik sem kallar á túlkun [sögutexti].

• Getur þú spáð fyrir um hvað mun gerast í sögunni?

• Hvers vegna dettur þér í hug að það/þetta muni gerast?
• Geturðu sagt mér eða bent á hvort það var eitthvað í sögunni sem hjálpaði þér við forspána? [Eða]

• Hvað er það sem þú þegar veist sem hjálpaði þér við forspána?

• Hvað átti höfundurinn við með ____________________? Hvað var það í sögunni sem hjálpaði þér við að skilja það?

• Við vorum að ræða um forspá og ályktanir [endurtaktu svar barnsins]. Hvað skilurðu núna sem þú skildir ekki áður?

Lesa stuttan texta

• Lesa stuttan texta

• Endursegja helstu atriði textans

• Búa til spurningu um efnið þannig að svarið gefi helstu atriði textans

• Útskýra erfið orð og orðasambönd

• Spá fyrir um næstu efnisgrein eða kafla.

Nemendur velja sjálfir efni til að lesa.

• Nemendur velja sjálfir efni til að lesa.

• Litlir hópar saman í skamman tíma, val á bók ræður hverjir starfa saman.

• Hópar lesa mismunandi bækur

• Hópar hittast reglulega á fyrirfram ákveðnum tímum og ræða um lesefnið.

• Nem. styðjast við ritaðar eða teiknaðar leiðbeiningar um lesturinn og umræður.

• Umræðuefni koma frá nemendum.

• Á fundum ræða nem. saman á óþvingaðan hátt um bækur, þannig að það er í góðu lagi að koma fram með persónulegar tengingar, útúrdúra og opnar spurningar.

• Kennari skapar skilyrði, er ekki meðlimur hópsins eða sá sem segir til.

• Kennari metur frammistöðu og nemendur stunda einnig sjálfsmat.

• Glaðværð fylgir starfi í leshring.

• Þegar hópar hafa lokið við bækur, deila nemendur upplifun sinni með bekkjarfélögum og því næst myndast nýir valkostir í lestri.

Muna meginatriði

• Muna meginatriði

• Endurlesa mikilvæga kafla

• Fara fram fyrir í texta til að fá vísbendingar

• Staldra við og spyrja sig spurninga

• Stjórna mismunandi lestrarhegðun

• Hægja á lestrinum eða auka hraðann

• Íhuga fyrri þekkingu sína til að sjá hvort þeir finna eitthvað sem þeir geta tengt við þessar nýju upplýsingar

Forspá / virkjun fyrri þekkingar

• Forspá / virkjun fyrri þekkingar

• Hugsað–upphátt aðferðir til að hnitmiða (monitor) skilning

• Stuðst við uppbyggingu texta.

• Notkun og gerð sjónkorta t.d. á hugtakakortum

• Taka saman / draga saman það helsta í textanum

• Að spyrja og svara spurningum um leið og lesið er.

Viðmið fyrir læsisfærni:

• Viðmið fyrir læsisfærni:

• Umskráningarfærni: hröð og sjálfvirk

• Lesskilningur 70% - 100%

• Leshraði hljóðlestrar 500-650 atkv./mín

• Lestrarlag sveigjanlegt

• Ritunarfærni fjölbreytt og mikil.