Abġd tahġRLĠ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
32 məsələsi» («Kaspi» qəzeti, 1915-ci il, 4 oktyabr, №220) belə məqalələrdəndir. Qurban bayramında qoyun kəsilir, dərisi soyulur. Dərinin qiyməti 50-60 qəpikdir. Bu dəri insan taleyini həll edə bilərmi, onu ölümdən qurtara bilərmi? C.Hacıbəyliyə görə, bu suala məsələnin mahiyyətinə varmadan «yox» demək olar. Lakin … əgər qurban kəsən hər kəs desə ki, 50 qəpik dəyəri olan dəri ehtiyacı olan bədbəxtə, qaçqına nə verəcək? Yaxud, hər kəs düşünsə ki, qaçqınlara yardım məqsədilə minlərlə dəri toplanacaqsa, mənim verəcəyim bir dəriyə ehtiyac qalırmı? Lakin fikirləşmək lazımdır ki, həmin minlər sizin verəcəyiniz birlərdən əmələ gəlir. Əgər hamı yuxarıdakı kimi fikirləşsə, onda nəinki min, yüz, heç on da düzəlməz. C.Hacıbəyli qurbanlıq qoyunların dərisi ilə Qars zərərçəkənlərinə böyük miqdarda yardım etmək mümkün olduğunu statistika vasitəsi ilə sübuta yetirir: Rusiyada 20-25 milyon nəfər müsəlman yaşayır. Hər ailədə orta hesabla 5 nəfər olduğunu nəzərə alsaq, bu 4-5 milyon ailə edər. Tutaq ki, 1 milyon ailənin qurban kəsmək imkanı yoxdur. Hər ailədə kəsilən qoyunları hesablasaq, bu ən azı 3-4 milyon dəri edər. Elə imkanlı bəy, xan var ki, bir yox, bir neçə qoyun kəsir. Kəsilmiş qoyunların dərisini pula çevirəndə bu 1,5 milyon-2 milyon rubl edər. Müharibədən zərər çəkənlərə həmin vəsaitin bir hissəsi uzun müddət kifayət edər. C.Hacıbəyli bütün bunlardan sonra oxucusuna müraciət edir ki, Qurban bayramı günü qoyun kəsəndə bunu unutmasın. «Yetimləri unutmayın» («Kaspi» qəzeti, 12915-ci il, 5 oktyabr, №222) məqaləsini də böyük publisistin harayı adlandırmaq olar. Siz bu gün (Qurban bayramı nəzərdə tutulur – T.A.) şəriətin buyurduğu kimi 10-20 rubl xərcləyir, qurbanlıq qoyun alırsınız. O zaman yetimləri yedirməyə 50-60 qəpik xərcləməyə də təəssüflənməyin. Axı, belələrinə əl tutmağı da şəriətimiz bizə buyurur. C.Hacıbəyli publisistikasında inandırmaq məharəti, dəmir məntiq çox böyük gücə malikdir. Böyük publisist ehtiyacı olanlara, xüsusilə Qars qaçqınlarına maddi yardımla kifayətlənməməyi, onlara mənəvi dayaq olmağı vacib məsələlərdən sayır. Müəllif hesab edir ki, əgər müharibədən zərər çəkən uşaqdırsa, o zaman onun mənəvi dayağa, tərbiyəyə ehtiyacı iki qat artıqdır. C.Hacıbəylinin «Uşaq evləri» adlı məqaləsi («Kaspi» qəzeti, 1915-ci il, 8 oktyabr, №223) bu məsələyə həsr olunmuşdur. Qars qaçqınları bizə üz tutduqda onları qəbul etməyə hazır deyildik. Mətbuat vasitəsilə bu barədə ictimaiyyət məlumatlandırıldıqdan sonra Qafqazın müxtəlif bölgələrindən adamlar yetim uşaqlara yardım etməyə, bəziləri isə övladlığa götürməyə hazır olduqlarını bildirirdilər. C.Hacıbəylinin fikrincə, bu təqdirəlayiq olsa da, uşaq evləri şəbəkəsini genişləndirmək lazımdır. Qafqazda Bakı və Tiflisdən başqa yetim uşaqlara yalnız ailələrdə baxılır. Müəllif hesab edir ki, uşaq evləri pansionat funksiyasını yerinə yetirməməlidir: yemək, içmək, yatmaq, geyindirməklə kifayətlənməməlidir. Uşaq evləri, həm də tərbiyə ocağı olmalıdır. Körpələrə mənəvi qida verməlidir. Ceyhun bəy uşaq evlərində böyüməkdə olan nəslin tərbiyəsində ziyalıların böyük rol oynaya biləcəklərini qeyd edir. «Müvəqqəti Müsəlman Komitəsində» («Kaspi» qəzeti, 1915-ci il, 19 sentyabr, 208), «Cəmiyyətimizin borcu» («Kaspi» qəzeti, 1915-ci il, 20 noyabr, 33 260). «Kəndə kömək» («Kaspi» qəzeti, 1917-ci il, 5 mart, 51) və b. məqalələrində C.Hacıbəyli ehtiyacı olanlara, xüsusilə müsəlman qaçqınlara yardım göstərilməsi sahəsindəki nöqsanlardan bəhs edir, xeyriyyəçiləri fəallığa çağırır. İstedadlı publisist C.Hacıbəylinin yaradıcılığında əhəmiyyətli yer tutan xeyriyyəçilik mövzusu bu gün də çox aktualdır. Onun bu mövzudakı əsərləri: - tariximizi, ənənələrimizi öyrənmək, tədqiq etmək baxımından zəngin, maraqlı mənbədir; - tariximizin müəyyən bir dövrünün mənzərəsini əks etdirən faktlar toplusudur; - xeyriyyəçilik mövzusunda yazan jurnalist-publisistlər üçün məktəbdir; - indiki dövrdə xeyriyyəçilik hərəkatının güclənməsinə, ona təkan verilməsinə təsir edən amil kimi dəyərlidir; - iş adamlarını, biznesmenləri müəyyən bir məsələ ətrafında səfərbər edə biləcək qüvvədir; - böyüməkdə olan nəslin mənəvi tərbiyəsində güclü vasitədir; - nəhayət, həyatın ibrət dərsidir. “Respublika” qəzeti ,27 noyabr 1997 C.Hacıbəylinin publisistikasında mənəviyyat, maarif məsələləri Xalqımızın ictimai fikir tarixində müstəsna iz buraxmış XX əsrin əvvəlləri ziddiyyətli, mürəkkəb, həm də çox zəngin ədəbi proseslər dövrüdür. Əsrin əvvəllərində fəaliyyət göstərən «Şərqi-Rus», «Təkamül», Yoldaş», «Dəvət-Qoç», «Bakinski raboçi», «Bakinski proletari», «İskra», «Novoye slovo», «Qolos raboçeqo», «Ryadovoy», «Qudok», «Prizıv», «Baku», «Proqress», «Molla Nəsrəddin», «Zənbur», «Məzəli, «Həyat», «Fyuzat», «Şəlalə», «Dirilik», «Qurtuluş», «Kaspi», «Dəbistan», «Rəhbər», «Məktəb», «İrşad», «Yeni İrşad», «Açıq söz», «Azərbaycan», «İşıq», «İstiqlal» və s. kimi qəzet, jurnallar müxtəlif qüvvə və təbəqələrin cəmiyyətdəki yerini, rolunu, ziyalılar arasında ictimai-siyasi- ədəbi fikrin istiqamətini, məslək, əqidə mübarizəsini, amal, məramını parlaq əks etdirməklə yanaşı tərəqqi, təkamül amili idi. Mətbuat cəmiyyətdə gedən proseslərin güzgüsü, həm də təkanverici qüvvəsidir. Mətbuatla yanaşı məktəb, maarif müəssisələrinin sayı artır, bir-birinin ardınca məktəblər açılır, dünyəvi elmlər tədris edilirdi. Böyüməkdə olan nəslin təlim-tərbiyəsi, onların maariflənməsi, tərəqqiyə meyl etməsi hər bir ziyalını düşündürürdü. Belə bir dövrdə, mühitdə ilk yaradıcılığa başlayan C.Hacıbəyli (1893, Şuşa, 1962, Paris) xalqın maarifə, mədəniyyətə, tərəqqiyə yiyələnməsi üçün böyük sevinc və coşğunluqla mübarizəyə atılır. O, cəhaləti, nadanlığı amansız tənqid atəşinə tutur, xilas yolunu maariflənməkdə görürdü. «İncəsənət və müsəlmanlar» adlı məqaləsində («Bakı», 1909, 2 sentyabr, №196) gənc qələm sahibi yazırdı: «Avropada yalnız güc və qılınc meydan sulayanda, Şərqdə poeziya və incəsənət Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|