Abdulbannob G’ulomov

Abdulbannob G’ulomov

401-guruh talabasi

Hayvonlar seleksiyasi.Chorvachilikda duragaylash tiplari.

Reja:

Hayvonlar seleksiyasi
Chorvachilik
Chorvachilikda duragaylash tiplari.

Seleksiya (lot. Selectio — tanlash, saralash) — yuqori mahsuldor oʻsimliklar navlari va duragaylarini, hayvonlar zotlarini va mikroorganizmlar shtammlarini yaratish nazariyasi va amaliyoti. Seleksiyaning ilmiynazariy bazasi genetika hisoblanadi

Oʻsimliklar seleksiyasi botanika, sitologiya, embriologiya, gistologiya, fiziologiya, fitopatologiya, entomologiya, ekologiya, biokimyo, oʻsimlikshunoslik va q. X. Mahsulotlarini qayta ishlash texnologiyasi bilan chambarchas bogʻliq.

Ibtidoiy seleksiya koʻrinishlari (beixtiyor tanlash) dehqonchilik paydo boʻlgan davrlardan boshlangan. Bunday seleksiya astasekin muayyan maqsadli yoʻnalishlarda olib borilgan. Xalq seleksiyasi oʻrta osiyoda ham rivojlanib, gʻoʻza, zigʻir, don, beda, sabzavotpoliz ekinlari, tok va mevali daraxtlarning qimmatli navlari yaratilgan.

Hayvonlar seleksiyasida o’simliklar seleksiyasida qo’llaniladigan usullardan ham foydalanildi. Lekin hayvonlar seleksiyasining o’ziga xos xususiyatlari tabiati- dan kelib chiqadi:

1) xonakilashtirilgan hayvonlar faqat jinsiy yo’l bilan ko’payadi;
2) har bir hayvon kam nasl beradi va har bir hayvon ancha qimmat turadi.
Hayvonlar seleksiyasida eksterer belgilarini hisobga olish muhimrol o’ynaydi. Hayvonlar tashqi shakllarini butun yig’indisi, tanasining tuzilishi, tana qismlarining o’zoro nisbati eksterer deyiladi

Xo’jalik uchun muhim bo’lgan ko’pgina belgilar, masalan, qoramollarning sersutligining rivojlanishi muayyan ta- na tuzulishiga,qon aylanish va nafas olish sistemalari va boshqa belgilarni yaxshi rivojlanganligiga bog’liq. Hayvonlar seleksiyasida turli belgilar o’rtasidagi muhim bog’lanishlarni hisobga olish muhim, chunki biror belgi bo’yicha yuqori hosildor- lik – mayyan ekstererga bog’liq.

Xo’jalik uchun muhim bo’lgan ko’pgina belgilar, masalan, qoramollarning sersutligining rivojlanishi muayyan ta- na tuzulishiga,qon aylanish va nafas olish sistemalari va boshqa belgilarni yaxshi rivojlanganligiga bog’liq. Hayvonlar seleksiyasida turli belgilar o’rtasidagi muhim bog’lanishlarni hisobga olish muhim, chunki biror belgi bo’yicha yuqori hosildor- lik – mayyan ekstererga bog’liq.

Zot

kelib chiqishi (ajdodi) maʼlum, biologik va foydali xususiyatlari bir xil oʻxshashlikda hamda avlodlariga oʻz belgilarini toʻliq oʻtkaza oladigan, muayyan tabiiy iqlim sharoitida yaratilgan hayvonlar guruhi

Nav

seleksiya natijasida yaratilgan, muayyan morfologik, fiziologik va xoʻjalik belgi hamda xususiyatlari turgʻun va nasldan oʻtib boradigan, bir turga mansub oʻsimliklar majmui

Shtamm

morfologik va fiziologik xususiyatlari oʻrganilgan mikroorganizmlarning sof oʻstirib olingan namunalari

Gibridlanish - bu irsiyatda, ya'ni bir yoki bir nechta juft allellarda (gen holatlarida) va, demak, bir yoki bir necha juft belgi va xususiyatlarda farq qiluvchi organizmlarning kesishishi. Turli turlarga mansub individlarning kesishishi distant duragaylash, kenja tur, o’simlik navlari yoki hayvon zotlarining kesishishi esa tur ichidagi deyiladi

Gibridlanish ham tabiiy va sun'iyga bo'linadi.

Tabiat uzoq vaqtdan beri kuzatilgan, masalan, xachirlar miloddan avvalgi ikki ming yil davomida mavjud bo'lgan. Duragaylarni sun’iy ishlab chiqarishni birinchi marta nemis olimi R.Kamerarius (1694) taklif qilgan bo’lsa, birinchi sun’iy duragaylashni ingliz bog’boni T.Feyrchild 1717 yilda chinnigullarning har xil turlarini kesib o’tgan.

Chorvachilik amaliyotida duragaylash quyidagi maqsadlarda qo'llaniladi:

1) foydalanuvchi hayvonlarni (xachirlarni) olish;
2) asl zotlarning qimmatli xususiyatlarini o'zida mujassam etgan yangi zotlarni ko'paytirish (qozoq archaromerinos);
3) hayvonlarning ayrim turlarini tiklash,
Rivojlanishi jins va ko’payish haqidagi g’oyalarning rivojlanishi bilan bog’liq, ya’ni duragaylash organizmlarning jinsiy ko’payish qobiliyatiga asoslanadi.Kesishgan shakllarning qarindoshlik darajasiga qarab tur ichidagi, turlararo va avlodlararo duragaylanish farqlanadi. Chorvachilikda intraspesifik duragaylash sanoat naslchilik usuli bo'lib, har xil zot va navli shaxslar juftlashadi. Hayvonlarda masofaviy duragaylash - navlar, turlar va avlodlar (nozik junli qo'ylar va arxarlar; qoramol va zebu) o'rtasida duragaylar olish qiyin va ularning duragaylari odatda unumsizdir.

Zotlararo duragaylash.

Itlarning chatishtirishi, ularning avlodlari duragaydan farqli o'laroq, chatishtirma yoki mestizo deb ataladi. Krossovkalar osongina chatishadi va nasl beradi. Maqsadga qarab, turli xil kesish usullari qo'llaniladi.

Kesish natijasida hosil bo'lgan hayvonlarning heterozigotligi keskin oshadi, bu ko'pincha heterozga olib keladi, ya'ni. Ba'zan asl zotlarning eng yaxshilaridan ustunlikka ega bo'lgan xochlarning kuchli rivojlanishi. Chaqaloq zotlarning irsiyatining shakllanishiga nafaqat zotlarga xos belgilar, balki individlar, liniyalar va nasllarga xos xususiyatlar ham ta'sir qiladi.

E’tiboringiz uchun raxmat.!!