Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
49 
 














1
,
2
;
2
y
x
Y
X


 строим график функции 
 
x
cos
, а затем в той же плоскости - новую 
декартовую прямоугольную систему координат ХУ так, чтобы О'Х', параллельная ОХ, пересекала 
бы OY'  в точке -1, а О'Y', параллельная OY, пересекала бы ОХ в точке 

. Сместим на ось О'Х' 
значения элементов 
i
A
. При этом необходимо, чтобы точка О' совпадала с элементом u
i0
 и т.п. На 
ось  О'Y'  деления  наносятся  по  следующему  принципу:  в  Y'=0,  Y'=1,  Y=1,  Y=0,5  Y=0. 
Промежуточные значения легко вычисляются по формуле 
 
 
 
 
 
 
2
1
2
cos












k
Y
i
, 
где 
k
i
,...,
0

. 
Полученная смещенная синусоида в плоскости О'Х' представляет функцию принадлежности 
нечеткого подмножества Д, удовлетворяющую вышеуказанным условиям. 
Рассмотрим  теперь  подход,  основанный  на  аппроксимации  универсального  множества 
значений истинности 
Х=0+0,1+…+0,9+1 
нечеткими подмножествами. Пусть терм-множество состоит из трех элементов  
Т(истинный) =истинный+не истинный, но и не ложный+ложный   
Нечеткие подмножества истинный и ложный определены значениями 
истинный=0,5/0,7+0,7/0,8+0,9/0,9+1/1, ложный=0,5/0,3+0,7/0,2+0,9/0,1+1/0. 
Для  формирования  терм-множества  остается  вычислить  значения  подмножества  не 
истинный, но и не ложный. Поскольку 
истинный ^неистинный=0,5/0,7+0,3/0,8+0,1/0,9+0/1, 
ложный ^ не ложный=0,5/0,3+0,3/0,2+0,1/0,1+0/0, 
а закон противоречия в нечеткой логике в общем случае не выполняется, о чем свидетельствуют 
элементы  0,5/0,7  и  0,5/0,3  соответствующих  связанных  термов,  то  можно  априорно  утверждать, 
что  они  в  свою  очередь  являются  и  элементами  искомого  подмножества,  как  и  1/0,5  вследствие 
унимодальности и нормальности центрального лингвистического терма. 
 
BLOK STRUKTURLU AYRILMAMIġ SƏRHƏD ġƏRTLƏRĠNƏ MALĠK DĠFERENSĠAL 
TƏNLĠKLƏR SĠSTEMĠNĠN ƏDƏDĠ HƏLL ALQORĠTMĠNĠN ĠġLƏNMƏSĠ 
                                                   
İsmayılova M.V. 
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası 
 
İşdə böyük ölçüyə və blok strukturuna malik adi diferensial tənliklər sisteminin ədədi həlli tədqiq 
olunur. Ayrı-ayrı altsistemlər bir-biri ilə ayrılmamış sərhəd şərtləri ilə əlaqələnib. Sonuncular isə həllin 
sərhəddəki qiymətlərinin ixtiyari şəkildə əlaqələnməsindən ibarətdir.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      
L
 sayda asılı olmayan xətti qeyri-avtonom  differensial tənliklər sisteminə baxaq  
 
,
]
,
0
[
),
(
)
(
)
(
)
(
i
i
i
i
i
l
x
x
B
x
y
x
A
dx
x
dy



 
 
 
 
(1) 
,
)
(
i
n
i
R
y


.
,...,
1
L
i

 
 
 
 
 
 
 
Burada 

)
(
),
(
x
B
x
A
i
i
məlum  kəsilməz 

i
n
ölçülü  uyğun  olaraq  kvadrat  matris  və  vektor 
funksiyalardır,  burada 
)
,
0
(
,
)
(
i
i
l
x
const
x
A


;  naməlum 

i
n
ölçülü 

)
(x
y
i
 vektor-funksiyaları  
]
,
0
[
i
l
x

 olduqda kəsilməz differensiallanandır; 


0
i
l
verilib; 
.
,...,
1
L
i

 
(1)-də iştirak edən altsistemlərin 
)
(x
y
i
,
L
i
,...,
1

, həlləri başlanğıc və sərhəd şərtləri ilə bir-biri ilə 
bağlıdırlar. Bu şərtləri ümumi şəkildə aşağıdakı kimi yaza bilərik: 
R
l
Qy
Gy


)
(
)
0
(
 , 

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
50 
Burada   



))
((
)),
((
ij
ij
q
Q
g
G
n
n

 ölçülü  kvadrat  matrislərdir, 



L
i
i
n
n
1
,  və  genişlənmiş 
matrisin ranqı : 
)
,
(
Q
G
:
n
Q
G
rang

)
,
(
; 


T
n
r
r
R
)
,...,
(
1
verilmiş  n -ölçülü vektordur. 
Baxılan  (1),(2)  məsələsi  aşağıdakı  spesifik  xüsusiyyətlərlə  xarakterizə  olunur:  1)  (1)  sisteminin 
altsistemləri bir-birindən asılı deyil; 2) altsistemlərin 
,
,...,
1
),
(
L
i
x
y
i

 həllləri zəif lakin ixtiyari qaydada 
doldurulmuş 
Q
G,
 matrisləri  ilə  xarakterizə  olunan  ayrılmamış  sərhəd  şərtləri  ilə  bağlıdır;  3) 
altsistemlərin sayı çoxdur və deməli (1) sistemi ümumilikdə böyük tərtibə malikdir. 
Məsələnin ədədi həlli üçün baxılan sistemin spesifik xüsusiyyətlərini nəzərə alan sərhəd şərtlərinin 
köçürülməsi üsulunun sxemi təklif edilmiş və əsaslandırılmışdır.  
 
GECĠKƏN ARQUMENTLĠ TOPLANMIġ PARAMETRLĠ SĠSTEMĠN OPTĠMAL  
ĠDARƏSĠNĠN SĠNTEZĠ MƏSƏLƏSĠ 
 
Zamanov N.M. 
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası 
 
 
Tutaq ki, sistemin vəziyyəti 








)
2
(
)
(
)
1
(
,
),
(
0
0
0
x
t
x
t
t
t
bu
ax
x

 
sabit əmsallı xətti differensial tənliyi ilə təsvir olunur. Burada a,b və 
 verilmiş  ədədlər,  zamana görə 
gecikmə,  u(t)  isə  idarə  funksiyasıdır.  Zamana  görə  gecikmə  nəzərə  alınaraq  idarə  funksiyasının  
  
 


0
0
0
,
),
(
)
(
t
t
t
t
u
t
u




                                     
 
      (3) 
başlanğıc qiyməti verilir. Burada u (t) məlum funksiyadır.  
Mümkün idarələr sinfi olaraq hissə-hissə kəsilməz funksiyalar sinfi götürülür. Optimal idarə məsələsi  
aşağıdakı kimi qoyulur: mümkün idarələr sinfindən elə idarələr tapmalı ki, (1)-(2) məsələsinin ona uyğun 
həlli ilə birlikdə  
   


 





r
T
t
dt
t
u
x
T
x
u
I
0
2
2
1

                                                  (4) 
0


const

 
 
funksionalına minmum qiymət versin. 
Dinamik  proqramlaşdırma  üsulunun  köməyilə  optimal  idarə  əks  əlaqə  şəklində  aşağıdakı  kimi 
qurulur: 
 
                         
)
(
)
(
)
(
)
(
t
r
t
x
t
K
t
u




                                                             (5) 
Burada K(t) və r(t) funksiyaları uyğun Koşi məsələsindən tapılır. 
 
 
ÇOXNÖQTƏLĠ BÖLÜNMƏYƏN ġƏRTLĠ BĠR OPTĠMAL ĠDARƏEDĠLMƏ 
 MƏSƏLƏSĠNĠN ƏDƏDĠ HƏLLĠ 
 
Cəfərova F.Q. 
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası 
 
Xətti qeyriavtonom prosesli bölünməyən şərtli optimal idarəetmə məsləsinə baxılır: 
 

---