Academic Research in Educational Sciences Volume 3

ADABIYOTLAR TAXLILI VA METODOLOGIYA 
Terminologik tizimilarning boyib borish yoʻllari har xil boʻlib, uning asosiysi 
so„z yasashdir. Umumadabiy tildan farqli oʻlaroq, terminlarni yasalishida, asosan, 
quyidagi uch xil usuldan foydalaniladi:1.Semantik 2.Morfologik 3.Sintaktik 
 

---

Academic Research in Educational Sciences 
Volume 3 | Issue 5 | 2022
ISSN: 2181-1385 
Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12
DOI: 10.24412/2181-1385-2022-5-426-435 
SJIF: 5,7 | UIF: 6,1 
 
 
 
 
 
427
 
May, 2022 
https://t.me/ares_uz Multidisciplinary Scientific Journal 
 
O„zbek tilshunosligida so„z ma‟nosining o„zgarishi, ma‟noning ko„chishi, 
polisemantik so„zlarning ba‟zi ma‟nolari orasidagi bog„lanish uzilib, ayrimlarining 
maxsuslanishi orqali yangi so„zning hosil bo„lishi semantik yoki leksik-semantik yo„l 
bilan yasash deb yuritiladi. 
Ma‟lumki, tilda so„zlarning ma‟nolari har xil usullar bilan ko„chishi mumkin. 
Chunonchi, so„z semantikasidagi o„zgarish, asosan, metafora, metonimiya, 
sinekdoxa, vazifadoshlik kabi semantik transformatsiya asosida ro„y beradi. 
Tilshunoslarning yakdillik bilan bildirgan fikrlariga qaraganda, semantik usul bilan 
termin hosil qilishda asosiy rolni metafor o„ynaydi. Chunki umumadabiy yoki jonli 
tildagi so„zlarning biror xususiyatini, masalan, shaklan o„xshashligini, rang-tusidagi 
bir xillikni asos qilib olish yo„li bilan yangi-yangi terminlar vujudga keladi. 
O„zbek tili iqtisodiy terminlarining semantik yoxud semantik-sintaktik usul 
bilan yasalishi sof o„zbekcha yoki o„zbek tilida avvaldan ishlatilib kelingan arabcha 
va fors-tojikcha so„zlarni yangi, iqtisodiy ma‟noda qo„llashdan iboratdir. 
O„zbek tilida nashr etilgan iqtisodga oid darsliklar, o„quv qo„llanmalar, 
terminologik hamda izohli lug„atlar va boshqa manbalardan to„plangan misollarni 
tahlil qilib chiqib, o„zbek tili leksikasining qator qatlamlaridan olingan leksik birliklar 
iqtisodiy terminlarga aylanganligining guvohi bo„lamiz. Bu o„rinda mazkur 
so„zlarning ma‟nosi o„zgargan yoki ko„chma ma‟noda qo„llangan. 
O„zbek iqtisodiy terminlarning ma‟lum qismini tashkil qiluvchi bunday 
birikma terminlar boshqa sohalarda bo„lganidek, tushunchalarni mantiqan to„g„ri, 
mazmunan va grammatik jihatdan to„g„ri ifodalashda birikmaning semantik 
transformatsiyaga uchragan ikkinchi qismining ahamiyati kattadir. 
Shu narsa ayon bo„ldiki, iqtisodiyot terminologiyasida butun nomini 
anglatuvchi terminlarga qaraganda, uning qismlarini anglatuvchi terminlar kamroq 
ekan. 
Ma‟lumki, 
muayyan 
terminologik 
tizim 
yoxud 
umumiste‟moldagi ma‟nosi ko„chirilgan leksemalar boshqa 
sohaning “mulki”ga aylanar ekan yakka holatda ham, ma‟lum 

---