Adilxan bayramov səMƏd vurğUN
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
233 yaratsam, 1933-cü ildə yazdığım bu kiçik şerə aşıladığım motivləri bütün əsərlərimdə oxuyacaq, duyacaqsınız». (135, 273) Bu da təbiidir. Axı, Səməd Vurğun bu şeri «Azərbaycan» epopeyasının proloqu kimi düşünmüşdü... Şair bütün əsərlərində Azərbaycan xalqının oğludur, o, dünənə də, bu günə də, sabaha da bir azərbaycanlı kimi baxır, doğma diyarı da məhz azərbaycanlı kimi görürdü. Azərbaycanın özü də, sakinləri də, dağı da, aranı da, ən kiçik ağacı, daşı, kolu da onun üçün əzizdir, doğmadır. Bu baxımdan «Çinarın şikayəti» (1936) şeri xüsusi maraq doğurur. Şerin yazılması konkret bir hadisə ilə bağlıdır. 1936-cı ildən Gəncədə işləmiş və burada Səməd Vurğunla dəfələrlə görüşmüş curnalist Ənvər Qasımov öz xatirələrində yazır: «Növbəti gəzintilərimizin birində şairə (S.Vurğuna – A.B.) Gəncə çinarlarının qorunmamasından, hətta bu köhlənlərin baxımsız qaldığından şikayətləndim. Şair sözümə dil yetirdi: – ...Çinarlar qədim Gəncənin şöhrətidir. Hər ağacın dibində bir manqal tüstülənir, ağacların əlçatmaz budaqları dəhrələnir. Həmin bağdan bir küçə aralı, o zamankı sənaye texnikumunun qabağında bir cüt çinarın kəsilmək qorxusu altında olduğunu dedikdə, Səməd Vurğun pərt oldu. Bir neçə dəqiqədən sonra şair həmin qoşa çinarın görüşünə getdi... Gövdəsi əl-ələ vermiş beş igidin qulac qollarına çatan həmin çinarları gördükdə Səməd lal-kar durub xeyli baxdı. Onun çöhrəsində heyranlıqla qəzəb bir-birinə qarışdı. Mən hiss etdim ki, şairi əsəbiləşdirmişəm, suçumu yüngüllətmək üçün gühahkar halda dedim: - Bu küçədən düz vağzala qədər tramvay yolu çəkirlər, deyəsən çinarlar relslərin düz salınmağına mane olaçaq... Səməd Vurğun şəhər sovetinin sədri Həmid Sultanovun, şəhər partiya komitəsinin birinci katibi İbrahim Tağıyevin yanına getdi, şəhərdə mədəniyyət işlərinin inkişafı, təbiətin mühafizəsi barədə onlarla nə danışdı, nə məsləhətləşdisə, həmin çinarları kəsmədilər... Ancaq şair Bakıya qayıdandan sonra «Çinarın şikay- 234 əti» şerini yazdı, həmin şer gərək ki, 1936-cı ilin axırlarında «Kommunist» qəzetinin səhifələrində çap edildi». (114, 250-251) Şer ilk dəfə müəllifin belə bir qeydi ilə çap olunmuşdur: «Bəzi şəhərlərimizdə «ağıllı» mühəndislərin quruluş proyektinə görə çinarlar yıxılmalı imiş. Vətənimizin gözəl təbiətinə qarşı bu kimi qaba rəftarın qarşısını almaq üçün şair öz səsini ucaltmalıdır». «Çinarın şikayəti» ağacın dilindən yazılmışdır. Bu qoca dünyanın şahidi olan çinar dil açıb şairə şikayətlənir. O deyir ki, hər gəlib gedən onun kölgəsində dincəlir, yaş torpağında bağçalar gül açır, hər yarpağında quşların adı var, budaqları isə hava səngəridir. Bu çinarın başına karvanlar dolaşmış, çahangirlər bağrını doğramışdır. Lakin qocaman çinar Vətən torpağı üzərində həmişə vüqarla dayanmış, öz əzəmətini itirməmişdir: Başımda oynamış yüz boranlı qış... Sanma ki, qüdrətim, gücüm qalmamış. Bax, ayrılmamışam öz kötüyümdən!.. Qəhrəman bir elin timsalıyam mən... (131, 247) Göründüyü kimi, Səməd Vurğun çinarı həm təbiətin nadir neməti, təmiz havanın və suyun, münbitliyin mənbəyi, həm də ulu tariximizin şahidi kimi qoruyur, gələcək nəsillərə çatdırılmasını istəyir. Şairin təsvirində bu qocaman çinar yurdun rəmzidir. Məhz buna görə də onu ana torpaqdan ayırmağa heç kəsin haqqı yoxdur. Çinar şairin başqa bir şerində də Vətənin rəmzi kimi verilmişdir. Maraq doğuran bir cəhət də vardır ki, Səməd Vurğun «Mənim arzum» adlandırdığı bu şeri həmin dövrün kənc şairlərindən birinin şerindən ilhamlanaraq qələmə almışdır. Həmin gənc şair – dövrünün ədəbi gəncliyinin istedadlı nümayəndəsi Adil Babayev sonradan öz xatirələrində bu barədə belə yazmışdır: «1945-ci ilin payız günləri idi. Mən Tbilisidən Bakıya yenicə gəlmişdim. Başqa gənc qələm yoldaşlarımla birlikdə şerlər yazırdım... 235 Mən o zaman «Çinar» adlı bir şer yazmışdım. Uzun müşahidənin və coşqun gənclik hisslərinin məhsulu olan həmin şerdə doğma vətənindən didərgin salınmış, ömrü sürgünlərdə, zindanlarda keçmiş, nəhayət... Azərbaycana, öz doğma kəndinə qayıtmış bir azərbaycanlının taleyi təsvir edilirdi. Şer «Qocanın söhbəti» adı ilə «Kommunist» qəzetində dərc olundu. O, pis qarşılanmadı. Mən şerin dərc olunmasına və oxucuların razılığına sevindim. Lakin bir neçə gündən sonra baş verən hadisə mənim fərəhimi, sevincimi qat-qat artırdı. Noyabr ayının 10-da «Kommunist» qəzetində «Mənim arzum» adlı bir şer oxudum. Unudulmaz Səməd Vurğunumuzun bu şeri mənə ithaf olunmuş və şerin: Daddımsa aləmin hər nemətini, Dilbər guşələrdə ötdüsə ömrüm, Dünyanın ən böyük səadətini, Bu boylu çinarın altında gördüm. bəndi epiqraf qoyulmuşdu». (97, 87-88) Şer gənc şairə xitabən yazılmışdır. Gənc şairin yüksək vətənpərvərliyi, «dünyanın ən böyük səadətini» ana yurdun torpağında bitmiş çinarın kölgəsində görməsi Vurğunu fərəhləndirirdi: Şair, nə incədir rübabın sənin! Uçurdu ruhumu çaldığın bu saz! Vətən torpağında bitən gülşənin Yarpağı saralıb, çiçəyi solmaz. O səcdə qıldığın çinar kölgəsi Mənim də şerimin qibləgahıdır. (132, 203) Səməd Vurğun öz gənc həmkarını ana torpağı qarış-qarış gəzməyə, hər daşın altında bir gövhər axtarmağa, yuvasından tərlanı səsləməyə, qartal qanadı ilə fəzaları aşmağa çağırır. Onun gənc şairə tövsiyəsi budur: «Mən keçən yolları sən də keç, qardaş!» Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|