Afad qurbanov maket sayt indd
Yüklə 24,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U 219 və me to dikaya dair 60-dan çox kitab, 500-ə qədər məqalə çap et dirmişdir. Aspirantlıqdan Azərbaycan Elmlər Akademiyasının müx bir üzvlüyünə qədər şərəfli bir tədqiqatçı yolu keçən A.Qur ba nov 1962-ci ildə prof. Ə.Dəmirçizadənin rəhbər li- yi ilə “S.Vur ğu nun “Vaqif” pyesinin dili və üslubu” möv- zu sunda namizəd lik, 1968-ci ildə isə “Müasir Azərbaycan ədə bi dili” mövzu sun da doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. Azərbaycan dilçiliyində fonetika Ə.Dəmirçizadə və A.Axun do vun, leksikologiya S.Cəfərovun, dialektologiya M.Şi rə liyevin, morfologiya M.Hüseynzadənin, sintaksis Ə.Ab dul layevin, dil tarixi H.Mirzəzadə, Ə.Dəmirçizadə və T.Hacıyevin, morfonologiya F.Cəlilovun, onomalogiya isə A.Qurbanovun adı ilə bağlıdır. Onun onomalogiyaya dair 100-ə qədər məqaləsi, “Azərbaycan onomastikası” (1986), “Azər baycan onomalo gi ya sı məsələləri” (1986), “Poetik ono mastika” (1988), “Azərbay can dilinin onomalogiyası” (1988) kimi sanballı monoq ra fı ya ları çap olunmuşdur. Bu əsərlərdə onomastik vahidlərin tədqiqi tarixi, onomastik mənbələr, onomalogiyanın elmi-nəzəri məsə lələri kom- pleks və sistemli şəkildə tədqiq edilmişdir. Azərbay can dil çiliyi tarixində ilk dəfə olaraq antroponimlərin inki- şafı dövr lərini müəyyənləşdirən, hər bir dövrün səciy- yəvi cə hət lə rini konkret dil faktları ilə əsaslandıran da A.Qur ba n ovdur. Professor A.Qurbanovun Dövlət mükafatına layiq gö- rül müş “Azərbaycan dilinin onomalogiyası” kitabının elmi dəyəri barədə Xəlil Açıqgöz maraqlı bir şərh verir: “Möh- tərəm professor Afad Qur banov illərdən bəri gözlədiyimiz türk onomastikasının nəzəri və əməli problemlərini böyük Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U 220 bir diqqətlə işləmişdir. Ona nə qədər təşəkkür etsək, azdır. Kitabın qısa zamanda Türkiyə türkcəsinə nəşrini təmənna edirik. Əsər ölkəmizdə də nəşr edilərsə, türk onomastik araş dırmaları daha aydın işıqlandırılar”. Akademik M.Şi- rə liyevin “Azərbaycan onomastika məktəbi və onun gələ- cəyi” adlı məqaləsi də həmin kitabın təhlilinə həsr edil- miş dir. Akademik M.Şirəliyevin məqaləsində göstərilir: “A.Qur ba novun “Azərbaycan dilinin onomalogiyası” adlı əsəri təkcə bi zim dilçiliyimiz üçün deyil, dünya türkolo- ji dilçiliyi üçün də çox qiymətlidir. Mən tam məsuliyyətlə deyə bilərəm ki, Afad Qur banov bu əsəri ilə Azərbaycan onomastika məktəbinin əsasını qoymuşdur”. Azərbaycan dilçiliyində öz orijinal təd qi qatları ilə ad-san qazanmış on larla alim, o cümlədən bu sətir lə rin müəllifi də məhz A.Qur banovun “Onomastika Məktəbi”nin yetirmələridir. Professor A.Qurbanov eyni vaxtda müxtəlif prob lem- lər üzərində işləməyi bacaran tədqiqatçıdır. Təkcə onu xa- tır latmaq kifayətdir ki, müəllifin 1993-cü ildə fərqli prob- lem lərə həsr edilmiş “Ümumi dilçilik” – II cild, “Türkoloji dil çilik”, “Azər bay canlı adları: Uşağa necə ad seçməli?” ki- mi fun da men tal əsər ləri işıq üzü görmüşdür. Elmi yaradıcılığa “Şagirdlərin yazılı və şifahi nitqlə- rin dəki yerli şivə və qalıqlarına qarşı mübarizə” (1956) ad lı mə qalə ilə başlayan yorulmaz tədqiqatçı Azərbaycanda və bütün türk dünyasında “Dilçiliyin sistemi” (1976), “Dil- çiliyin tarixi” (1976), “Müasir Azərbaycan ədəbi dili” (1967, 1985), “Bədii mə tnin linqvistik təhlili” (1986), “Azər baycan onomastikası” (1986), “Azərbaycan dilinin ono malogiyası” (1988), “Ümumi dilçilik” I–II cildlər (1989–1993), “Dün- yanın dil ailələri” (1994) və s. kimi san ballı əsərləri ilə məşhurdur. Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U 221 Azərbaycan ədəbi dilinin fonetika, qrafika, leksikolo- giya, semasiologiya, frazeologiya və digər sahələri A.Qur- ba no vun 1967-ci ildə çap etdirdiyi “Müasir Azərbaycan ədə bi dili” ki ta bında sistemli şəkildə, sinxronik prizma- dan təd qiq edil miş dir. Əsər barədə rus türkoloqu, akade- mik A.N.Ko nonovun fikri maraqlıdır: “A.M.Qurbanovun kita bı yalnız Azərbaycan dili materiallarını deyil, həm də baş qa türk dillərinin materiallarını əhatə edən mövzuları işıq landırır”. A.Qurbanov ümumi dilçilik problemlərinə xüsusi diq- qət yetirən alimlərdəndir. Onun əsərlərində dünya dillə- rin dəki uni versallıq, ümumbəşəri dil və vahid yazı siste- minin inkişaf et dirilməsi, terminologiyanın zənginləş diril- məsi kimi prob lem lər barədə maraqlı təhlillər verilmişdir. S.Vurğunun dram əsərlərinin dil baxımından təhlili, ümu mi türkologiyada türkoloji dilçiliyin yeri və funksi- ya sı, müasir türk dillərinin qruplaşdırılması və onun Al- tay dil ləri sistemində yeri, onomalogiyaya dair terminlər lüğə tinin hazırlanması, apel yativlərlə onomastik vahidlə- rin sər hə dinin müəyyənləş diril mə si, onomastik vahidlə- rin kom po nentlərinə görə qruplaşdırıl ma sı, onlarca ono- mastik va hi din etimologiya sı nın dəqiqləşdi ril mə si kimi problem lər ilk dəfə A.Qurbanovun yaradıcılığında elmi həllini tap mışdır. A.Qurbanov Azərbaycan dilçiliyi tarixində elmi kon- frans la rın təşəbbüsçüsü və təşkilatçısı kimi şöhrətlən miş- dir. Təsa düfi deyildir ki, Azərbaycan onomastikası prob- lem lərinə həsr edilmiş altı respublika konfransı, “Azər bay- can nitq mədəniy yə ti problemləri” (1987), “Azərbaycan ter minolo giyası problem lə ri” (1988), “Ortaq türk dili prob- lem ləri” (1999) və s. kon frans lar məhz Afad Qurbanovun Yüklə 24,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|