“İdman hər bir xalqın mədəniyyətinin
səviyyədə olduğunu göstərir”
Heydər Əliyev
xalqımızın ümummilli lideri
1
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI
TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ
GƏNCLƏR VƏ İDMAN NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT BƏDƏN TƏRBİYƏSİ
VƏ İDMAN AKADEMİYASI
Q.Ə.CƏBRAYILOV
AĞIRLIQQALDIRMA İDMANINDA
İDMANÇILARIN TAKTİKİ, TEXNİKİ VƏ
PSİXOLOJİ HAZIRLIĞI
(dərs vəsaiti)
Azərbaycan Respublikası
Təhsil Nazirliyinin
413 saylı 08.04.2014-cü il tarixli
əmri ilə təsdiq olunmuşdur.
© Cəbrayılov
BAKI - 2014
2
Müəllif: Cəbrayılov Qubad Əli oğlu
Azərbaycan Respublikasının Fəxri Bədən Tərbiyəsi
və İdman İşçisi, Əməkdar İdman xadimi, Əməkdar
məşqçi, SSRİ İdman ustası, Respublika çempionu və
rekordçusu, Beynəlxalq dərəcəli hakim, AZDBTİA-
nın “Ağırlıqqaldırma və boks” kafedrasının dosenti
Редактор: Hüseynov Süleyman Səfər oğlu
“Dillər” kafedrasının dosenti, filologiya üzrə
fəlsəfə doktoru
Rəyçilər: Quliyev Dilqəm Qasım oğlu
Azərb.DBTİA-nın Elmi işlər üzrə prorektoru,
professor
Qurbanov Xanlar Kazım oğlu
“Güləş növlərinin nəzəriyyəsi və metodikası”
kafedrasının müdiri, Əməkdar Bədən Tərbiyəsi və
İdman Xadimi, fəlsəfə doktoru, professor
Cəbrayılov Cəbrayıl Alı oğlu
ATU-nun “Operativ cərrahlıq və topqrafik
anatomiya” kafedrasının baş müəllimi, Beynəlxalq
İdman ustası, Beynəlxalq dərəcəli hakim, Əməkdar
məşqçi
Nurməmmədov Azad Əziz oğlu
“Ağırlıqqaldırma, boksun nəzəriyyəsi və
metodikası” kafedrasının baş müəllimi, İdman
ustası, Beynəlxalq dərəcəli hakim, Əməkdar məşqçi
Sadıqov Sadıq Kazım oğlu
Azərb.DBTİA-nın İdman Klubunun sədri, İdman
ustası, Respublika dərəcəli hakim
Bu dərs vəsaitindən AZDBTİA-nın əyani və qiyabi
şöbələrinin tələbələri, fiziki tərbiyə müəllimləri, məşqçiləri və
magistrlər də istifadə edə bilərlər.
3
GİRİŞ
Fiziki hazırlıq orqanizmin hərtərəfli hazırlığına, idmançının
sağlamlığının
möhkəmləndirilməsinə,
hərəki
vərdişlərin
təkmilləşdirilməsinə, fiziki keyfiyyətlərin hər tərəfli inkişafına
etdirilməsinə yönəldilmiş bir prosesdir. Ümumi fiziki hazırlıq
həmdə, digər hazırlıq növləri üçün möhkəm təməml yaradır.
Hazırda
idmançıların
göstərdikləri
yüksək
idman
nailiyyətlərinin səviyyəsi onların orqanizminə qarşı ümumi fiziki
hazırlıq baxımından olduqca yüksək tələblər qoyur. Bu aşağdakı
amillərlə aydınlaşdırılır. Keyfiyyətcə yeni nailiyyətlər səviyyəsi
həmişə
idmançılardan yeni fiziki keyfiyyətlərin inkişaf
etdirilməsini tələb edir.
Fiziki keyfiyyətlərin müntəzəm artım sürəti fiziki yüklərin,
yəni məşq yüklərinin durmadan artması ilə şərtlənir.
Əzələ gücünü, orqanizmin funksional imkanlarını inkişaf
etdirmək üçün, məşqlərin fiziki yükünü artırmaq zəruridir. Yalnız
son 5-6 il ərzində, demək olar ki, bütün idman növlərində, idman
məşqlərin göstəriciləri bir neçə dəfə (3-4) artmışdır.
Belə yüksək yüklərlə məşq etmək üçün, şübhəsiz hər tərəfli
fiziki hazırlıq, idmançının möhkəm bünövrəyə malik olması tələb
olunur. Buna görə də idman məşqinin yükünün və intensivliyinin
hər cür yüksəldilməsindən əvvəl idmançıda fiziki hazırlığı kifayət
qədər yüksəltmək lazımdır, əks halda idmançının orqanizmi
yüksək yükə və intensivliyə dözə bilməz.
Fiziki hazırlığı inkişaf etdirmək üçün müxtəlif metodlar və
vasitələr vardır.
İdman oyunları ilə məşğul olanların fziki hazırlığını,
təkmilləşdirmək üçün, məşqçilərin təcrübəsinə əsasən bərabər,
dəyişkən, təkrar interval, dairəi, yarış və başqa məşq
metodlarından istifadə olunur. Bu metodların vasitəsilə məşq
prosesini yarış şəraitinə maksimal dərəcədə yaxınlaşdırmaq olur.
Yuxarıda qeyd olunan məəşq metodların məqsədinə görə yaxın
olanda məzmununa görə (hərəkətlərin intensivliyinə, intervalına
və istirahətin xarakterinə) bir-birindən fərqlənirlər.
4
İdmançının fəaliyyətinin təşkili formalarına görə də bu
metodlar fərqlənirlər.
İstifadə olunan vasitələrin xarakterinə və fiziki hazırlığa
göstərdiyi təsirə görə fiziki hazırlıq iki yerə:
1) Ümumi fiziki hazırlıq
2) Xüsusi fiziki hazırlıq
Bir şeyi nəzərə almaq lazımdır ki, hazırlığın yuxarıda
göstərildiyi kimi (bölünməsi müəyyən) şərti xarakter daşıyır.
Beləki, hər iki fiziki hazırlıq formalarının məqsəd və
vəzifələri bir çox hallarda bir-biriylə eyniləşir və yaxud da
olduqca yaxınlaşır.
Lakin yenə də qeyd etmək lazımdır ki, bu hazırlıq formaları
eyni deyildir və onların vasitə və metodlarıda bir-birindən əsaslı
sürətdə fərqlənir.
Fiziki hazırlıq – insanların əməyə, idmana, orduya
istiqamətləndirilmiş fiziki tərbiyəsidir.
Seçilmiş idman növlərindən digər idman növləri və ya burada
olan fiziki hərəkətlərlə məşğul olmaqla, fiziki qabiliyyətlərin
tərbiyə olunması, ümumi fiziki hazırlıq adlanır.
Seçilmiş idman növləindən, xüsusi fiziki hərəkətlərlə məşğul
olmaqla, fiziki qabiliyyətlərin tərbiyə olunması xüsusi fiziki
hazırlıq adlanır.
İdmançının fiziki hazırlığı onun fiziki keyfiyyətləri ilə
müəyyən olunur.
Fiziki keyfiyyətlərə daha düzgün məna vermək üçün, onları
fiziki və ya hərəki qabiliyyətlər, bəzən isə fiziki bacarıqlar
adlandırılır.
Ümumi fiziki hazırlığın qarşısında duran vəzifələr
aşağıdakılardır:
1) İdmançının orqanizmin hər tərəfli inkişafını təmin etmək
üçün qüvvə, dözümlülük, cəldlilik, çeviklik, sürət və mütəhərlik
kimi fiziki keyfiyyətləri tərbiyə etmək.
2) İdman məşğələlərinin yükünü aşağı salarkən (keçid
dövründə) fəal istirahət üçün şərait yaratmaq; bərpa prosesinin
(yaratmaq) fəallaşdırılması və tezləşdirilməsin təmin etmək.
Dostları ilə paylaş: |