Alisher navoiy nomidagi o‘zbek tili va adabiyot universiteti o‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
II BOB. Adabiyot darslarida didaktik o‘yinlardan foydalanish 2.1. Adabiyot darslarida didaktik o‘yinlarni noan’anaviy ta’lim metodlari asosida o‘rganish Mamlakatimizda ijtimoiy-siyosiy sohada amalga oshirilayotgan keng islohotlar Vatan taqdiri, xalq ravnaqi, mustaqil yurtning kelajakdagi boshqaruvchilari-yangi avlod tarbiyasiga qaratilmoqda. Mustaqillikka erishgan birinchi kunimizdanoq, umuminsoniy va oʻzbekona qadriyatlarni har tomonlama tiklash, ularga chuqurroq nazar tashlash uchun zamin yaratildi. Mustaqil Vatanimizga har tomonlama yetuk, mukammal, axloqiy pok, yuksak ma’naviy hislatlarga ega, iymon-e’tiqodi butun, oʻz xalqi, oʻz ona-Vataniga fidoiy, barkamol insonlarni tarbiyalash davlat siyosatida ustuvor masalalardan biri sifatida qarala boshladi. Tarbiyada xalqning milliy va ma’naviy qadriyatlariga suyanish, ular orqali 5- 11-sinf oʻquvchilarida milliy qadriyatlarni shakllantirish – oʻta dolzarb masalalardan biridir. Chunki, bugungi kunda mafkuraviy poligonlarda yoshlar ongi va qalbi uchun kurash keskinlashgan bir paytda oʻquvchilarni iloji boricha, maktab yoshidanoq vatanparvar, xalqparvar, fidoiy, Vatani, xalqi uchun jonini ayamaydigan matonatli qilib oʻstirish zarur. Pedagog kadrlar, yetuk mutaxassislar tayyorlash, o‘qituvchilar malakasini oshirish hozirgi kunning dolzarb vazifasiga aylangan. Darslarni yuqori saviyada o‘tkazish, darsga zamonaviy pedagogik texnologiyalarni olib kirish, yangi-yangi dars uslublarini ishlab chiqish, noan’anaviy dars uslublaridan foydalanish, o‘qituvchilarning o‘z ustlarida ishlab borishlari, zamon bilan hamnafas yashash va ishlash o‘qituvchilar oldida turgan eng muhim vazifaga aylandi. Ta’lim sifati va samaradorligini ko‘tarish, darslarda o‘quvchilar faolligini oshirish, takomillashtirilgan standart va modеrinizatsiya qilingan dasturlarni o‘zlashtirishni kafolatlash, o‘quvchini faollikka, erkin fikr yuritishga o‘rgatish, o‘z nuqtayi nazarini himoya qilishga erishtirish uchun nima qilmoq, qanday choralar ko‘rmoq kеrak? Faollik o‘zi nima? Faollik bir maqsad yo‘lida aqliy, jismoniy va boshqa harakatlarni tеz va unumli amalga oshirishga intilish demakdir. Kadrlar tayyorlash Milliy dasturida talim berishda ilg‘or pedagogik texnologiyalarning zamonaviy o‘quv-uslubiy majmualarini yaratish va o‘quv tarbiya jarayonini didaktik jihatdan ta’minlash umumiy o‘rta ta’limning asosiy shartlaridan biri sifatida belgilangan. Ilg‘or pedagogik texnologiyalar ta’lim jarayonining ta’sirchanligini oshiradi, o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan ishtiyoqi va qiziqishini oshiradi. Pedagogik texnologiyalarni boshlang‘ich sinflardan boshlaboq qo‘llash ancha yaxshi samara beradi. Boshlang‘ich sinf bola hayotida muhim o‘rin tutadi. Bu davrda ta’limning pedagogik texnologiyalar asosida qiziqarli talqin etilishi o‘quvchini ta’lim jarayonida faollashtiradi. Yangi pedagogik texnologiyalarga bag‘ishlangan adabiyotlar va maqolalarda bir qator o‘qitish usullari haqida so‘z yuritilmoqda. Shulardan biri bo‘lgan didaktik o‘yinlar texnologiyasining ayrim ko‘rinishlari xususida so‘z yuritmoqchimiz. Ta’lim jarayonida didaktik o‘yinli texnologiyalar didaktik o‘yinli dars shaklida qo‘llaniladi. Ushbu darslarda o‘quvchilarning bilim olish jarayoni o‘yin faoliyati bilan uyg‘unlashtiriladi. Maktabda bolaning zehnini o‘stirishga qaratilgan har bir dars bola aqlining tarkib topishi va rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun ham bu davrda, avvalo, ta’lim jarayonini qiziqarli, ta’sirli qilib tashkil etishga e’tibor qaratish lozim. O‘quvchilar o‘yinlar orqali o‘z bilimlarini mukammallashtiradilar va uni chuqur o‘zlashtiradilar. Didaktik o‘yinlar ta’lim jarayoni samaradorligini va o‘quvchilar faolligini oshiradi. Ma’lumki, 1-sinfga qabul qilinib, maktab ostonasiga ilk qadam qo‘ygan bolaning faoliyatida o‘yin asosiy o‘rinni egallaydi. O‘yin ularning eng sevimli mashg‘uloti bo‘lib, ular har qanday mashg‘ulotni o‘yin bilan uyg‘unlashtirishga harakat qiladilar. Shunday ekan, o‘qituvchi o‘quvchi faoliyatida ularning sevimli mashg‘uloti – o‘yinni siqib chiqarmasdan, undan maqsadga muvofiq foydalanish bilan ta’lim jarayonining samaradorligini oshirishi lozim. Ta’lim jarayonida qo‘llaniladigan didaktik o‘yinlarni biz mazmuniga va amalga oshirish shakliga ko‘ra ikki xil tasnif qildik. Quyida darslarda qo‘llash mumkin bo‘lgan ba’zi didaktik o‘yinlar bilan ham tanishamiz. Tinch o‘yinlar . “U kim, bu nima?” o‘yini Stol ustiga bir qancha badiiy asarlar terib qo‘yiladi. O‘qituvchi shu asarlardan birortasini ta’riflaydi. O‘quvchilar shu belgilar asosida gap nima haqida borayotganligini topadilar. Bu o‘yinning afzallik tomoni shundaki, undan dars davomida o‘quvchilar diqqatini jamlash, qo‘llarga dam berish maqsadida yoki yangi asarlar bilan tanishtirish, adabiyot darslarida yangi mavzuni bayon qilish jarayonida ham foydalanish mumkin. 1-variant: U mehribon ona. O‘z farzandi uchun jonini ham ayamaydi. Betob farzandini asrash uchun qishning qahratonidan cho‘chimay yalangoyoq qor kechib tabibga chopadi. (Javob: O‘.Hoshimov “Dunyoning ishlari” qissasidagi ona obrazi) 2-variant: U urushdan qochib, to‘qayzorga berkinadi. Unga onasi har kuni yegulik tashiydi, ammo o‘g‘li mehrsiz va sabotsiz odam edi. (Javob: S.Ahmad “Ufq” romanidagi Tursunboy obrazi) Didaktik o'yinlar tinch o'yinlar harakatli o'yinlar aralash tipdagi o'yinlar 3-variant: Ular o‘tning bo‘lig‘i, suvning tinig‘i bor joyni qidirib yo‘lga otlanadilar. (Javob: “Susambil” ertagi qahramonlari) Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|