81
masını gözloyirdi. Təsadüfı deyil ki. “Zənbur’un 1910-cu il
birinci nömrəsindən (bu nömrədə şairin “Qocalar marşı”
satira? dərc edilmişdir) başlayaraq bağlatımasınadək Sabir
orada fəsl iştirak etmiş, hətta jurnalın taleyində xalq şairinin
kəskin ruhlt satiraları da həlledici rol oynamışdır.
1
Bu şəxsi yaradıcılıq əməkdaşlığında, şübhəsiz, jurnalın “sa
mühərriri Əlabbas Müznib”in də müəyyən rolu olmuşdur
Ə.Müznib, Ə.Sabir poeziyasının pərəstişkarlarından olınaqk
özü də ədəbi aləmdə əsasən bu ədəbi məktəbin niimayəndos
kimi çıxış edirdi. Deməli, həm ictimai-ədəbi məfkurə uyğunlu
ğu, həm də şəxsi münasibətlər Sabirlə “Zənbur” arasındakı ya
radıcılıq əlaqələrinin möhkəmliyini şərtləndirirdi...
Sabir “Səda” qəzeti redaksiyasına da tez-tez gedirdi. Lakin
onu bu redaksiya ilə bağlayan tellər daha çox şəxsi münasibət
lər idi. Belə ki, qəzetin naşiri və redaktora Haşımbəy Vəziroı
1907-1908-ci illərdə “Tazə həyat” qəzetini çıxararkən Sabr
onun Şamaxı üzrə xüsusi müxbiri olmuş, qəzetdə Sabirin poetil
yaradıcılığı H.Vəzirov tərəfindən bir neçə dəfə təqdir edilib
başqalarına nümunə göstərilmiş,
2
1907-ci il dekabrın 15-də “Ta
zə həyaf’ın əməkdaşı kimi Şamaxıya gələn M.N.Qaragözovl
yaxından tanış olmuş, H.Vəzirov 1909-cu ildə Şamaxıya gələı
kən Sabirin məktəbindən (“Ürnrnid” məktəbindən) daha çox ra
zı qalaraq bu haqda həmin illərdə (1908-1909) nəşr etdirdiyi “İt
tifaq” qəzetində xüsusi danışmışdı. Bundan başqa Sabirin hənt
yerlisi və dostu, görkəmli romantik şair Məhəmməd Hadi və
dö- 'dinin tanınmış maarif vo ictimai xadimi Əbdülrəhman
Tofiç Əfəndizadə də “Səda” redaksiyasında işləyirdi. Həm də
M.Ha
1. Bax: İslam Ağayev. Satirik "Zənbur" jurnal. Bakı, 1969,
səh.32-3
J
Məmməd Məmmədov. Sabir və mətbuat. Bakı, 1974, səli.
106-109.
2. Bax: Alxan Məmmədov. M.Ə.Sabir "Səda"da işləmişdir.
“Müxbir” jrn. 1989, N-l, səh. 31-32
82
di İstanbula getməyə hazırlaşırdı... Sabir H.Vəzirov üçün göy-
dondüşmə idi. İctimai-ədəbi aləmdə böyük nüfuza malik olan
belə bir adamın onun idarəsində işləməsi “Səda”nın nüfuzunu
xeyli artırardı. Odur ki, H.Vəzirov Ə.Sabirin “Səda” qəzeti ilə
yaxından bağlanması üçün şərait yaratmağa çalışırdı. Sabir isə
“Səda” qəzetinə daha çox həm çoxlu əsər çap etdirməklə fikrini
xalqa geniş çatdırmaq üçün ələ düşən fürsətdən istifadə etmək,
həm də ağır maddi vəziyyətini yaxşılaşdırmağa çalışmaq
nöqteyi-nəzərindən meyl göstərirdi. O, “Qocalar marşı”, “Ürəfa
marşı”. “Pula təvəccöh”, “Millət şərqisi” və s. satiralarını “Zən-
bur" jurnalında dərc etdirir, həmin jurnalın redaksiya hey'ətiniıı
üzvü kimi oraya tez-tez gedirdisə, “Əqvami-hikəmiyyodən
müqtəbis bir mənzum”, “Məktəb uşaqlarına töhfə”, “Məktəb
şagirdlərinə töhfə” kimi əxlaqi-didaktik şe'rlərini “Səda” qəzeti
səhifələrində buraxdırırdı. Sabir Balaxanı məktəbində işlərini
qaydaya saldıqdan sonra “Səda” qəzeti mətbəəsində də cüz'i
maaşla müsəhhihliyə girdi. Lakin burada çox işləmədi. Çünki
mətbəədə işin ağır olması müqabilində az əmək haqqı verilməklə
bərabər, H.Vəzirov işçilərlə sərt rəftar edir, onların pullarım
vaxtında vermirdi. Sabirin H.Vəzirov haqqında olan təsəvvürləri
alt-üst olmağa başladı. “Səda" mətbəəsində və idarəsində olan
haqsızlıqlara dözə bilməyən humanist şair H.Vəzirovla
QEYD
: M Hadinin 1910-cu ildi "Səda" qəzetində çap etdirdiyi
axırıncı əsəri fevralın 3-də qələmə aldığı "Şair, hücreyi-iştixalı və dü-
şüncəliri" seridirki, qəzelin 5 fevral (19 -10) tarixli 30-cu nomrəsinde
çıxmışdır. Şabirin (tu tpzelda ("Səda"da) ilk şe'ri isə həmin ayın 7-də çap
olunmuş “Ətfvami hiksmiyyidin müylibis kir manzum" şairidir.Bir il sonra
M.Hadi İstanbuldan "Şida" redaksiyasına şer yimdirmişdir. (.'Baz:
"Səda”) qəz., 15 mart 1911,
Ⅶ
7
,
) (Habelə, əlraflı bax: Alxan Məmmedov.
Xatiri şəkinin tarixçisi. ''Kommunist”qəz.,
11
sentyabr 1988)
83
konfliktə girdi. Nəticədə, 1910-cu il iyunun 4-dən sonra Sabiı
“Səda" mətbəəsini və idarəsini tərk etdi. O, əsas iş yeri olan Ba-
laxanı məktəbinin müdiri Əhməd Kamalla birlikdə “Həqiqaf
qəzetində işləməyə başladı. Sabirin “Həqiqət” qəzetində çap
olunan ilk şe'ri “Görüncə şəxs...”
1
taziyanəsidir ki, H.Vəzirovun
tənqidinə həsr olunmuşdur. Bundan başqa, Sabir “Zənbur” jur-
nalında da H.Vəzirovun tənqidinə həsr olunmuş bir neçə taziya-
nə dərc etdirdi. “Dün yatıb...”, “Dün bir eşşəkxisal insanə” mis-
raları ilə başlanan həmin satiralar ictimai-ədəbi aləmdə “gurultu”
qopartdı. Tənqidə dözə bilməyən H.Vəzirov polisə şikayəl
edərək, müqəvvəti də olsa (təxminən iki ay yarım), jurnalın
bağlanmasına nail oldu. Bunu “Zənbur" nəşrini yenidən davaın
etdirərkən “Mətbuatın tə'tilinə səbəb kim oldu?”
2
adlı redaksiya
məqaləsində üstüörtülü şəkildə izah etmişdir. Ədəbi-ictimai və
ideya-siyasi mübarizəni inzibati yolla həll etməyə məcbur olması
H.Vəzirovun Sabir satirası qarşısında zəifliyi, fəryadı va Sabir
poeziyasının əzəmət və böyüklüyünün təntənəsi idi.
“ZənbuAın sonrakı nömrələrində də Sabir ictimai həyatın
mühüm problemlərinə həsr olunan əsərlərlə çıxış edərək “Molla
Nəsrəddin” məsləkdaşının (“Zənbur”un) ideya-bədii səviyyəsinin
və ədəbi-ictimai mövqeyinin güclənməsində xeyli ij görmüşdür.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, 1910-cu il iyunun 1 O-dan
sonra Sabir “Həqiqət” qəzetində işləməyə, bu qəzetlə yaxından
əməkdaşlıq etməyə başladı. Həmin tarixdən “Həqiqəfin “sor
mühərriri Əhməd Kamal" idi. Qəzetin idarəçiliyindəki dəyişiklik
dərhal onun səhifələrində əks olundu. “Həqiqət”də “Həfte-
yı-ədəbı" və “Həfteyi-fənni” adlı guşələr açıldı. Bir həftə ərzində
həmin səhifələrdə çap olunan orijinal bədii əsərlər, folklor-
1. “Həqiqət” qəz., 13 iyun 1910.
2. “Zənbur" jurn., 24 sentyabr
1910, N26.
Dostları ilə paylaş: |