Andijon davlat universiteti Biologiya ta'lim yònalishi

Suvo‘tlarning umumiy tavsifi.
Suvòtlar bòlimi haqida umumiy tushuncha:
Suvo'tlar yuksak o'simliklar kabi ekosistemaning muhim komponentlaridan sanaladi. Tabiatda keng tarqalgan tirik organizamlar orasida suvo’tlar o’zining har tomonlama foydali xususiyatlari bilan alohida ahamiyatga ega. Suvo’tlar tabiatda modda almashuvida, organik moddani sintezlovchi produtsentlar hisoblanadi.
Suvda yashaydigan suvo’lar suvdagi tirik organizmlar uchun kislorod ishlab chiqaradi. Ma’lumotlarga ko’ra havodagi kislorodning salmoqli qismini dengiz va okeanlardagi suvo’tlar yetishtirib beradi. Suvo’tlar yer yuzidagi salkam 60% aholini ozuqa ratsioni tarkibiga kiradi.
Suvo’tlar yer yuzidagi salkam 60% aholini ozuqa ratsioni tarkibiga kiradi. Dengiz va okeanlar sohillarida yashovchi xalqlar laminariya, ulva, parferiya kabi dengiz suvo’tlarini qadimdan istimol qilib kelishadi. Bu suvoi’tlarini tarkibida inson organizimi uchun barcha kerakli moddalar oqsil, yog’, uglevodlar, aminokislotalar va ko’plab vitaminlar aniqlangan ayniqsa yuqorida keltirib o’tilgan suvo’tlarining amaliy ahamiyati ancha keng o’rganilgan.
Suv havzalarida mikroskopik suvo’tlar ham uchraydiki, ular suvdagi kislorod bo’lish bilan bir qatorda suvdagi hayvonot uchun almashtirib bo’lmas oziqa hisoblanadi.
Mikroskopik suvo’lar orasida fitoplankton suvo’tlar baliq chavoqlari uchun eng asosiy ozuqa hisoblanadi.
Shuning uchun baliqchilik xo’jaliklarida suv havzasining yuzasini keng bo’lishi, quyosh nuri tik tushib suvning yuzasi yaxshi isishiga e’tibor qaratadi. Bu esa suvda fitoplanktonlarni jadal rivojlanishini ta’minlaydi.Tuxumdan yangi chiqqan chavoqlar oqsil, yog’, uglevod va mikroelementlarga boy fitoplanktonlar bilan oziqalanib tez rivojlanadi.

Diatomtoifa suvòtlar.

Dinafitsimonlar sinfi Bu sinfga hujayra yadrosi oddiy mezokariotik tuzilishga ega bo’lgan suvo’tlar kiradi. Bunday tuzilishga ega bo’lgan yadro xromosomi tarkibida giston moddasi uchraydi. Hujayrs maxsus teka deb ataladigan qalqon bilan qoplangan. Uning tarkibi murakkab bo’lib oqsil, galaktoza, arabinoza va galaktur kislotadan tashkil topgan. Tekaning asosiy qismi to’g’igan pufakchalar membrnasidan iborat bo’lib uning mustahkamligini va egiluvchanligini ta’minlaydi . Tekada poralar bo’lib , hujayra protoplasti tashqi muhit bilan mana shu poralar orqali bog’lanadi. Sitoplazmasida bitta yirik yadro bo’ladi, u kattaligi va atshqi ko’rinishi bilan xarakterlanadi. Diatomtoifa suvo'tlari turlarining xilma-xilligi va tarqalishi jihatidan boshqa suvo'tlari ichida yetakchi o'rinda turadi. Ularning vakillari chuchuk va sho'r suvlardan tashqari tuproqda, suv sachratqilarida, namlanib turadigan qoyatoshlarda ham keng tarqalgan.
Bu suvo’tlarda PUZUL deb ataladigan o’ziga xos organoid bo’lib, u vakuolaga o’xshaydi va ingichka kanal orqali vakuola sistemasi bilan bog’lanadi. Puzulning hujayrada o’rni aniqlanmagan. Ko’pchilik vakillarida stigma va ko’zcha bo’lib u murakkab tuzilishga ega. Ba’zi turlarida otiluvchi trixosistlar bo’ladi. Ular sovutning ichki membranasida joylashgan bo’lib poralar orqali otilib chiqadi. Har qaysi trixosist boshcha va dastakchaga ega, hujayra ta’sirlansa trixosistlar yozilib pora orqali uzun ip bo’lib otiladi.
Peridiniumlilar tartibi tartib vakillari issiq suvli dengizlarda tarqalgan bo’lib ko’pligi bilan xarakterlanadi . Ba’zan o’simliklar bilan simbiont yashaydi. Sovuq suvli dengizlarda har bir litrda 200000gacha peridi bo’ladi.

• Gimonodinium turi
• dengiz suvlari va
• ayrim hollarda
• chuchuk suvlarda
• tarqalgan. Uning
• eng harakterli

Diatom suvo'tlari tuzilishining o'ziga xos xususiyatlaridan biri shundan iboratki, kokkoid strukturaga ega bo'lgan hujayralari maxsus qumtoshli qobiq bilan o'ralgan. Bunday qobiq qalqon (sovut) deb ataladi.