Andijon davlat universiteti pedagogika fakulteti maktabgacha ta
Yüklə 427,24 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Flegmatik
- vazmin, kamharakat mijoz. Ushbu mijoz vakillari sekin xarakatlanuvchan, shoshmaydigan, og‘ir odamlardir. U boshlagan ishini oxirigacha o‘zgarmasdan, o‘ylab, sabot va extiyotkorlik bilan bajaradi. Flegmatikda ruxiy jarayonlar xam juda sekin kechadi. His-tuygulari odatda ravshan emas. Buning sababi - doimiy bir xillik va ruxiy jarayonlarning sekin kechishida. Odamlar bilan munosabatda flegmatik xamisha bir xil, bosik, me’yorida kirishuvchan, kayfiyati esa xamisha turg‘un. Uning o‘zidan chiqib ketishi va ruxan qo‘zgalishi kiyin. Bunday odam uchun uzoq vaqt sovukkonlik va vazminlik bilan bajariladigan ishlarni bajarish oson. Ammo flegmatikni kup harakatni, tezkorlik va faollikni talab qiladigan ishlarga jalb etish tug‘ri kelmaydi, aks xolda u zerikib qolishi, o‘z mukarrarligini yuqotishi mumkin. SHuni esda tutish kerakki, insonlarni aniq to‘rt mijozga ajratish juda qiyin. Juda ko‘pchilik odamlarda bir nechta mijoz vakillarining tabiati mavjud bo‘ladi. Aynan bir mijozga mansub odamlar kamdan-kam uchraydi. Bundan tashqari, inson o‘zini-o‘zi tarbiyalashi natijasida mijozi uzgarishi xam mumkin. O‘z mijozini o‘zgartirishga harakat qilib, bunga erishgan odamlar hayotda ko‘p uchraydi. X A R A K T E R
43 Umumiy psixologiyaning dolzarb muammolaridan biri mustaqillik sharoi gi shaxsning xulq-atvori xarakter xislatlarini keng rejada tadqiq etishdir. Respublikamizda ijtimoiy muhit o‘zgardi, jamiyatimiz tarkibida yangi-yangi qatlamlar vujudga keldi, odamlar shug‘ullanadigan kasblar boshqacha mazmunga ega bo‘layapti faoliyat qirralarining o‘zgarayotgani natijasida odamlarning xulq- atvori ham yangilanish-milliylik kasb etmoqdaki, bularning hammasi psixologiya fani oldiga dolzarb muammolar qo‘ymokda. Ana shunday muammolardan biri milliy xarakter masalasidir. Milliy xarakterni o‘rganish hozirga zamon uchun zarur bo‘lgan muhim masala bo‘lib, uni umuminsoniy qadriyatlar negizida o‘rganish maqsadga muvofikdir. Tabiiyki, milliy xarakterni o‘rganish uchun o‘zbek xalqining hayotini,turmush tarzini chuqur bilish zarur. CHunki, hamma xalqlarning milliy xarakterida bir- biridan farq qiluvchi xususiyatlar bor. Bu xususiyatlar xar bir xalqning kundalik hayotida, boshqa xalqlar vakillari bilan muloqotlarida ko‘zga tashlanadi. Milliy xarakterga xos xislatlarning ildizlari o‘zbek xalqining moddiy hayot sharoitlari, yashash uchun zarur bo‘lgan noz-ne’matlar ishlab chiqarishdagi o‘ziga xoslik, turli mexnat faoliyati davomidagi o‘zaro munosabatlaridir. Ana shu manbalarda o‘zbek xalqining o‘ziga xos xarakter sifatlari, ijtimoiy-iqtisodiy tajribasi, taraqqiyot omillari o‘z ifodasini topgan bo‘lib, bularning barchasi shu xalq, uchun xos bo‘lgan xarakter xislatlarni ifodalaydi. Har bir tarixiy davrda shu davr ijtimoiy muhiti, moxiyati talablariga asoslangan xarakter xislatlari yuzaga keladi va rivoj topadi. Ana shu jarayonda umuxarakter xislatlari bilan birgalikda milliy xarakter xislatlarini ham xukmron bo‘ladi. SHuni ham ta’kidlash zarurki, milliy xarakter xislatlari xozirgi manbalarda qayd etilganidek, faqat vatanparvarlik, mehnatsevarlik, dovyuraklik, erksevarlik kabilardangina iborat bo‘lmay, milliy xarakter xislatlari tizimiga o‘zbek xalqining aqliy kamoloti, boshqa xalqlarga munosabati: shu xalq vakillarining o‘zaro munosabatlarini belgilovchi xususiyatlar ham kiradi. Xar bir xalqqa xos bo‘lgan xarakter xislatlari bilan bir qatorda barcha xalqlar uchun umumiy bo‘lgan xarakter xislatlari ham bor. Masalan,vatanparvarlik,
44 mehnatsevarlik, dovyuraklik, erksevarlik barcha xalqlarga xos fazilat bo‘lsa-da, jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlari, geografik muhiti, mehnat tarzi bilan bog‘liq holda har bir millatda o‘ziga xos mohiyat kasb etadi. Mehnatsevarlik o‘zbek xalqining asosiy xarakter xislatlaridan biri bo‘lib, bu sifat dexqonchilik, bog‘dorchilik kabi mehnat sohalarida namoyon bo‘ladi. Halqimizning paxtachilik, pillachilik va mevachilikdagi mehnatsevarligi uning dong‘ini dunyoga taratdi. Hozirgi kunda respublikamizda ishbilarmonlik xarakati keng avj oldirildiki, bu mustaqillik sharoitida mehnatga yangicha munosabitining yorqin namunasidir. 1
mashaqqatlariga tabiatning qudratli kuchlari oldida ojizlik, baxorgi suv toshqini, qurg‘okchilik, suvsizlik. azoblariga mardona bardosh beradi, har qanday ob-havo sharoitida ham o‘z mehnati bilan yangi erlar o‘zlashtiradi, bog‘-rog‘lar yaratadi, erga haqiqiy insoniy mexr bilan munosabatda bo‘lib, dasturxon mo‘l-ko‘lchiligini ta’miilaydi. Demak, zaxmatkashlik avloddan-avlodga o‘tib, o‘zbek xalqining asosiy xarakter hislati bo‘lib qolgan. O‘zbek milliy xarakteriga xos yana bir muhim tomoni shundaki, o‘zbek xalqida. kattalarni, ota-onani xurmat qilish, ularning aytganlarini so‘zsiz ijro etish qat’iy odat tusini olib, mustahkamlangan va shu xalqning umumiy xarakter xislati bo‘lib kelgan. Oila sharoitidagi o‘zaro munosabatlarda yoshlar o‘zidan kattalarga itoat etadi, hurmat ko‘rsatadi. Bu kabi munosabatlarning yosh avlod ma’naviy kamolotida katta ahamiyati bor.Umuman xarakter xislatlarida bo‘lganidek milliy xarakter sifatlari ham doimiy, o‘zgarmas emas. Ijtimoiy muhit va tarixiy sharoit bilan bog‘liq xolda milliy xarakter xislatlari ham o‘zgaradi. Lekin milliy xarakterning ayrim sifatlari umuminsoniy xarakter xislatlari tarzida saqlanib qoladi. Chunki, milliy xarakter xislatlari umumbashariy xarakter xislatlari negizida vujudga keladi va unga zid bo‘lmaydi. Har bir halq, boshqa xalqlar bilan muloqotlar jarayonida ulardan o‘zida. yo‘q xarakter xislatlarini oladi, ayni vaqtda. Yüklə 427,24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|