Aniq va tabiiy fanlar

Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti “Aniq va tabiiy fanlar”fakulteti Kimyo yo’nalishi MUSTAQIL ISHI Bajardi: Turopova Zuxra Qabul qildi: Qorayev Sarvar Fan nomi: Fizikaviy kimyo Guruh: 14k-2021

Mavzu: Elektr o’tkazuvchanlikni aniqlash usullari

1. Elektr o’tkazuvchanlik haqida umumiy tushunchalar. 2. Yarimo’tkazgichlar. 3. Yarim o'tkazgichlarning tuzilishi. 4. O'tkazgichlar, yarim o'tkazgichlar, izolyatorlar

Reja:

ELEKTR O’TKAZUVCHANLIK HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHALAR.

• Elektr o’tkazuvchi barcha moddalar ikki turga bo’linadi. Birinchisiga barcha metallar, grafit, selen va ba‘zi metalloidlar kiradi. Bulardan elektr toki o’tganda hech qanday ximiyaviy o’zgarish bo’lmaydi, modda bir joydan ikkinchi joyga ko’chmaydi. Bunday o’tkazuvchilarda elektr toki elektronlar oqimidan iborat bo’ladi. Ikkinchi xil' o’tkazuvchilarga suvda eritilgan yoki suyuqlantirilgan tuz, kislota va ishqorlar kiradi. Bu xil o’tkazuvchilar orqali tok o’tganda ionlar harakat qiladi. Moddaning elektr o’tkazuvchanligi deganda, uning qarshiligiga teskari qiymat tushuniladi. Solishtirma elektr o’tkazuvchanlik solishtirma qarshilikka teskari qiymatdir:
• k=l/p
• bu yerda: k — solishtirma elektr o’tkazuvchanlik, p — solishtirma qarshilik

Birinchi xil o’tkazuvchilarning elektr o’tkazuvchanligi temperatura ko’tarilganda kamayadi; ikkinchi xil o’tkazuvchilarniki esa, aksincha, temperatura ko’tarilganda ortadi. O’tkazgichning qarshiligi (R) jismning uzunligiga to’g’ri, ko’ndalang kesimi yuzasiga teskari proportsional bo’ladi:

• Birinchi xil o’tkazuvchilarning elektr o’tkazuvchanligi temperatura ko’tarilganda kamayadi; ikkinchi xil o’tkazuvchilarniki esa, aksincha, temperatura ko’tarilganda ortadi. O’tkazgichning qarshiligi (R) jismning uzunligiga to’g’ri, ko’ndalang kesimi yuzasiga teskari proportsional bo’ladi:
• Birinchi xil o’tkazuvchilarning zlektr o’tkazuvchanligi temperatura ko’tarilganda kamayadi; ikkinchi xil o’tkazuvchilarniki esa, aksincha, temperatura ko’tarilganda ortadi. O’tkazgichning qarshiligi (R) jismning uzunligiga to’g’ri, ko’ndalang kesimi yuzasiga teskari proportsional bo’ladi:
• R=p*(l/S)
• bu yerda: ρ — solishtirma qarshilik. Solishtirma qarshilik o’tkazgich turiga bog’liq. Uzunligi 1 sm, ko’ndalang kesimi 1 sm 2 sm bo’lgan o’tkazgichning qarshiligi uning solshitirma qarshiligi deb ataladi.